Ermənistanda dilemmalar dövrü yaşanır
Abu-Dabi görüşündən sonra Paşinyanın başı dərddən ayrılmır. Kilsə revanşistlərlə birləşib baş nazir postunu ələ keçirmək, bununla da Azərbaycanla əldə edilmiş anlaşmanı sıfırlamaq niyyətini gizlətmir. Hətta Rusiyanın onlara bu məsələdə böyük dəstək verildiyini də açıq şəkildə bəyan edirlər. Moskvanın İrəvana göndərdiyi növbəti adamının bu dəfə Paşinyan tərəfindən qandallanması Rusiyada və onun İrəvandakı əlaltılarında soyuq duş effekti yaradıb. Əslində, Paşinyanın bu qədər uzağa gedəcəyini heç kim gözləmirdi, nə qədər olsa da Samvel Karapetyan Rusiya vətəndaşıdır, bu ölkəyə milyonlarla vergi ödəyir, Putinə yaxındır və ən sonda Vladimir Vladimiroviçin Ermənistanla bağlı planında son ümid yeridir.
Son günlər ermənilərin gündəminə bir mövzu da düşüb ki, bunu hökuməti vurmaq üçün daha tez-tez hallandırılar. Zəngəzur dəhlizinin 100 illiyə ABŞ şirkətlərindən birinə icarəyə verilməsi ölkənin siyasi dairələrini 2, 3, hətta 4 yerə parçalayıb. Bunu ölkənin suverenliyinə qəsd kimi düşünənlərlə yanaşı, yeganə çıxış yolu kimi təqdim edənlər də az deyil. Kənar qüvvələr isə yenə öz çıxarları barədə düşündüklərini gizlətmirlər. Rusiya 10 noyabr 2020-ci il üçtərəfli Bəyanata istinad edərək Zəngəzur yoluna nəzarət haqqının onda olmasında israr edir. İran bombardmandan sonra yenə iddialı görünməyə çalışsa da, daha “xəttin” hansı rəngdə olmasına işarə vurmur. Azərbaycanla Türkiyə rəsmi açıqlama verməyiblər. Görünür, Zəngəzurda “marağı” olan qüvvələrə “son söz haqqı”nın Bakı və Ankarada olduğunu anlatmağa çalışırlar.
Bəs Ermənistanda nə baş verir?
Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan deyib ki, onun rəqibləri təhqiredici ritorikada onunla rəqabət aparmaq cəhdlərində uğursuzluğa məhkumdurlar, çünki o, siyasi karyerasının başlanğıcında həbsxanada vaxt keçirməyi bacarıb və folklorla da çox maraqlanır. "Təhqir nədir? Bu, arqumentlərin olmamasıdır. Son təhqirlər baş nazirə ünvanlananda, təhqir edənlərin fikrincə, o, ölkənin lideri deyil, özünü onlardan müdafiə edəndə isə artıq liderdir. Qoy heç kim mənimlə bu lüğətdə rəqabət aparmasın", Paşinyan İrəvanda keçirilən mətbuat konfransında deyib.
Ermənistanın baş naziri xatırladıb ki, o, uzun müddət beş cəzaçəkmə müəssisəsində olub, filologiya və folklorla maraqlanır. Onun fikrincə, özünü söz ustası hesab edənlər əlverişsiz vəziyyətə düşə bilərlər. Nikol Paşinyan 2008-ci ildə Ermənistanda keçirilən prezident seçkilərindən sonra etiraz aksiyalarının təşkilatçılarından biri olub. Toqquşmalarda 10 nəfər ölüb, 200-ə yaxın insan yaralanıb. Cənab Paşinyan 2009-cu ilin yayında gizlənib və hakimiyyətə təslim olub. 2010-cu ilin yanvarında o, 7 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. 2011-ci ilin mayında amnistiyaya əsasən azadlığa çıxıb.
Karapetyanın siyasi partiya yaratmaq planları
Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan rusiyalı və erməni biznesmen Samvel Karapetyanın siyasi fəaliyyətlə məşğul olmaq planları ilə bağlı bəyanatını tənqid edib. Ermənistan hökumətinin başçısı vurğulayıb ki, iş adamı Rusiyada yaşayır, bu o deməkdir ki, o, deputat və ya baş nazirliyə namizəd ola bilməz. "İlkin vətəndaşı olduğu ölkədə hər kəsin ağlına gələ bilərmi ki, Samvel Karapetyan Ermənistanda özünü aparmağa çalışdığı kimi davrana bilər? Əgər əsas vətəndaşı olduğu ölkədə birdən Karapetyanın ağlına belə bir fikir gəlsə, o, ilk fürsətdə yuxarı mərtəbənin pəncərəsindən atılacaq. Ermənistan ictimai yer deyil. Ermənistanda da elə davranın, Ermənistanda elə davranın ki, ilkin vətəndaşlığınız olduğu ölkədə necə davranırsınız. O, əsas iqamətgahı olduğu ölkənin vətəndaşlığından imtina etsin, sonra da gəlib burada istədiyi qədər siyasi fəaliyyətlə məşğul olsun”, - deyə baş nazir yekunlaşdırıb.
Ermənistan və Rusiya vətəndaşlığı olan Samvel Karapetyan “Taşir” Şirkətlər Qrupunun (baş ofisi Moskvada yerləşir) prezidentidir. O, iyunun 18-dən İrəvanda Erməni Apostol Kilsəsini müdafiə etdiyi çıxışa görə hakimiyyəti ələ keçirməyə çağırış ittihamı ilə həbsdədir. İyulun 4-də onun tərəfdarları Ermənistan paytaxtının mərkəzində yürüş keçirib. Bunun ardınca iş adamı Ermənistanda yeni partiya yaratdığını açıqlayıb.
Rusiya erməniləri Paşinyanı istefaya çağırıb
Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan istefa verməli və ya bir daha respublika başçısı seçkilərində iştirak etməməlidir. Çünki o, ölkə xalqına verdiyi vədləri yerinə yetirmədi. Bu barədə Rusiya Erməniləri İttifaqının rəhbəri Ara Abramyan məlumat verib. Onun sözlərinə görə, Paşinyan Ermənistanda baş nazir postunu tuta bilməz. Əgər o, bir az da olsa erməni xalqı haqqında fikirləşirsə, istefa verməlidir - bu onun üçün düzgün qərardır, deyə Ara Abramyan əlavə edib.
Abramyan vurğulayıb ki, Paşinyan seçicilərə verdiyi vədləri yerinə yetirməyib. "Bacardığım qədər etdim. Yaxşı, ya pis, amma "stop" düyməsini basın, belədir, camaata deyin: Siz məndən soruşursunuz, sizə söz verdiyimi edə bilmədim, tam əksi oldu, amma buna əsaslanaraq, getmək istəyirəm", qeyd edib.
Paşinyan özü erməni kilsəsini subaylıq andına əməl etməyən keşişlərdən təmizləmək məqsədi daşıyan hərəkata rəhbərlik etmək planlarını açıqlayıb. Bundan əlavə, Ermənistanın baş naziri nədənsə həbsxana keçmişi ilə öyünmək qərarına gəlib. İrəvanda keçirilən mətbuat konfransında söhbət Paşinyanla təhqiramiz ritorika yarışına gedəndə o, lovğalanmağa başlayıb ki, beş kriminal müəssisədə olub, deyirlər, orada hər şeyi öyrənib.
Aİ-yə Ermənistanın simasında forpost lazımdır
Enerji təhlükəsizliyi üzrə ekspert Vahe Davtyan bildirib ki, Ermənistanın “Avropa Qlobal Gateway” təşəbbüsündə iştirakı təkcə potensial fayda deyil, həm də ciddi risklər daşıyır. “İlk baxışda bu təşəbbüs perspektivli görünsə də, əslində Ermənistanın milli təhlükəsizliyinə bir çox təhdidləri ehtiva edir”, o qeyd edib. Davtyanın sözlərinə görə, Avropa Komissiyasının 2021-ci ildə təsdiq etdiyi 300 milyard avroluq proqram iki əsas geosiyasi məqsəd qoyur:
1. Qlobal səviyyədə — Çin Kəmər və Yol təşəbbüsünə qarşı mübarizə;
2. Mezo səviyyədə — Rusiya və İrandan yan keçərək Avropa-Qafqaz-Asiya marşrutunu formalaşdırmaq.
“Orta dəhliz”ə xüsusi diqqət yetirilir və ekspertin fikrincə, “Zəngəzur dəhlizi”nin irəliləməsi autsorsing prinsipi əsasında sürətlənir ki, bu da Türkiyə və Azərbaycanın logistik maraqlarına töhfə verə bilər, eyni zamanda Ankara-İrəvan-Bakı anti-Rusiya oxunu formalaşdıra bilər. “Bunun fonunda Aİ-nin Cənubi Qafqaz forpostuna ehtiyacı var və onlar indi onu Ermənistanın simasında yaratmağa çalışırlar”, - Davtyan iddia edir.
O, həmçinin Ermənistanı belə bir “forpost”a çevirmək üçün Rusiya kapitalının əsas infrastrukturlardan, o cümlədən dəmir yollarından, qaz nəqli şəbəkələrindən və ola bilsin, nüvə enerjisindən tədricən sıxışdırılacağını proqnozlaşdırır.
Ermənistan bunun müqabilində nə alacaq?
Ekspertin fikrincə, bunun müqabilində Ermənistan böyük ehtimalla borc yükünün kəskin artması ilə üzləşəcək - söhbət 2,5 milyard avroya qədər olan kreditlərdən gedir. Davtyan qeyd edir ki, “Aİ-nin kredit proqramları necə işləyir və onların hansı hissəsinin faktiki olaraq benefisiar ölkənin inkişafına yönəldiyi Avropa institutlarının mexanizmləri ilə bir az da olsa tanış olan hər kəsə yaxşı məlumdur”.
Bununla paralel olaraq, onun sözlərinə görə, Ermənistan media savadlılığının artırılması, vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı, azlıqların hüquqlarının müdafiəsi və digər “virtual” məqsədlərə yönəlmiş bir neçə milyon avro məbləğində məhdud qrantlar alacaq.
Ermənistan-Rusiya münasibətlər əvvəlki kimi olmayacaq
Ermənistanla Rusiya arasında münasibətlər transformasiya mərhələsindədir. Bunu iyulun 16-da keçirdiyi mətbuat konfransında Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan deyib. "Rusiya ilə münasibətlərimiz bundan sonra əvvəlki kimi olmayacaq. Amma bu, o demək deyil ki, bizim münasibətlərimiz pis olmalıdır. Məncə, onlar yaxşı olmalıdır, əvvəlkindən qat-qat yaxşı.
Təbii ki, Rusiyanın bu və ya digərini planlaşdırdığına dair müəyyən siqnallar var. Açığını deyim ki, mən bu cür söz-söhbətlərə və qiymətləndirmələrə inanmağa meylli deyiləm, lakin hər hansı problem yaranarsa, rusiyalı tərəfdaşlarımızla bu barədə danışacağıq, müzakirə edəcəyik və həll yollarını tapmağa çalışacağıq”, - Paşinyan əlavə edib.
Rusiyadan cavab: "İrəvan çoxvektorlu siyasət apardığına inanır"
İrəvan hesab edir ki, çoxvektorlu siyasət yürüdür, o cümlədən ŞƏT-ə üzv olmaqda maraqlıdır. Bunu Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov deyib. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan bundan əvvəl bəyan etmişdi ki, o, Ermənistanın KTMT-dən çıxmasını onun təşkilatda iştirakının dondurulmayacağından daha çox ehtimal edir. Peskov “Mayak” radiostansiyasına verdiyi şərhdə qeyd edib ki, bu, Ermənistanın suveren məsələsidir. "Lakin eyni zamanda, onlar ŞƏT-də maraqlıdırlar. Yəni, onlara göründüyü kimi, çoxvektorlu siyasət yürüdürlər", - Peskov bildirib.
Rusiya dilemma ilə üzləşsə…
Əgər Rusiya Ukrayna və ya Qafqazda qalmaq arasında seçim qarşısında qalacaqsa, diqqətini Ukraynaya yönəldəcək. Bu barədə ABŞ-ın Lehi Universitetinin professoru Arman Qriqoryan müsahibəsində danışıb. “Qafqaz nə qədər önəmli olsa da, Ukrayna bundan da önəmlidir. Biz isə bilmirik ki, Rusiyanın vəziyyəti nə qədər ağırdır, yəni onlar belə sərt seçim etmək həddinə çatıblarmı? Ancaq çətin seçim etmək vəzifəsi yaranarsa, onlar öz qüvvələrini, resurslarını cəmləyib Ukrayna üçün saxlamağa məcbur olacaqlar. Və mənə elə gəlir ki, bu halda onlar Qafqazı verəcəklər”, - ekspert qeyd edib.
Professor Qriqoryan vurğulayıb ki, əgər onun fikrincə, erməni tərəfi Rusiyanın opponentlərinə davranışı ilə kömək etməsəydi, “əgər biz faktiki olaraq Rusiyanı Qafqazdan sıxışdırmaq məqsədi daşıyan arabaya əl atmasaydıq” Rusiyanın vəziyyətinin Qafqazdakı mövqelərini qorumaq baxımından nə qədər çətin olacağından əmin deyiləm.
O, baş verənlərə görə Ermənistanın günahkar olmadığı və Rusiyanın özünün də Artsaxdan yapışa bilmədiyi barədə bəyanatlara da münasibət bildirib. Professor Qriqoryanın fikrincə, Rusiyanın arxasında Qarabağı Azərbaycanın bir hissəsi kimi tanıyan məhz Ermənistan idi və Rusiya tərəfi Qarabağ məsələsi və Ermənistan-Azərbaycan danışıqları baxımından bir çox fərqli üstünlüklərə malik idi. "Onlar Qarabağın statusunu qeyri-müəyyən vəziyyətdə qoymaq və ilk növbədə Rusiyanın vasitəçiliyi və zəmanəti ilə həyata keçiriləcək Ermənistan-Azərbaycan sülh müqaviləsinin imzalanmasına şərait yaratmaq istəyirdilər. Bu isə Rusiyaya sülhməramlı qüvvələrini orada buraxmağa imkan verəcək və s.", - politoloq qeyd edib.
Paşinyan “Daşnaksütyun”-un fəaliyyətinə qadağa qoyur
Daşnaksütyunla bağlı məsələnin iki tərəfi var - hüquqi və siyasi. Bunu iyulun 16-da mətbuat konfransında Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan “Mülki müqavilə” partiyasının bəzi üzvlərinin millətçi partiyanın qadağan edilməsinin zəruriliyi ilə bağlı səsləndirdiyi fikrə münasibət bildirərkən deyib. Paşinyan qeyd edib ki, partiyanın bağlanması hüquqi prosesdir və hüquqi qərarlar çərçivəsindədir.
Mülki Müqavilə Partiyasının dəyişmə prosesində olduğu və orada yalnız fəal fiqurların qalacağı ilə bağlı söhbətlərə münasibət bildirən Baş nazir deyib: "Bizim partiyamız fəal məkandır və həmişə belə olub. Partiyada qalmaq istəyən və xaric üçün heç bir əsası olmayan insanlar orada qalır. Partiya insanların siyasi fəaliyyət göstərdiyi platformadır. Həm də sağlam partiyadaxili rəqabət var, bu həmişə mövcud olub və biz bunu partiyanın sağlamlığının təminatı hesab edirik. İstisna etmirəm ki, bəzən qeyri-sağlam atmosferin təzahürləri olur, amma belə hallar həyatda hər kəsin başına gəlir”.
Erməni Kilsəsi Paşinyanı lənətləyir
Baş nazir yüksək dövlət tribunasından istifadə edərək Erməni Apostol Müqəddəs Kilsəsinin nüfuzuna və daxili əmin-amanlığına xələl gətirməkdə davam edir. Bu barədə Erməni Kilsəsini Müdafiə Ümumerməni Şurasının yaydığı bəyanatda deyilir. "Baş nazirin bu gün verdiyi bəyanatlar Ermənistan Konstitusiyasının həm dini qurumların azad fəaliyyətinə, həm də ÜAK-ın erməni xalqının həyatında müstəsna roluna zəmanət verən fundamental müddəalarına açıq şəkildə ziddir. Paşinyanın oxları minillik yarımdan artıqdır ki, bütün dünyada erməniləri dəstəkləyən və birləşdirən quruma yönəlib.
Bu cür bəyanatlar din xadimlərini süni şəkildə “doğru” və “yanlış” qruplara bölür, inamsızlıq səpərək təhlükəli presedent yaradır, o zaman ki, siyasi hakimiyyət inancın sərhədlərini müəyyən etmək hüququnu özündə saxlayır. Bu, nəinki kilsənin suveren təbiətini təhrif edir, həm də dövlət rıçaqlarının köməyi ilə “invaziv” səsləri susdurmaq mümkün olan “cadugər ovu”na çevrilmək təhlükəsi yaradır.
Erməni Kilsəsini Müdafiə üzrə Ümumerməni Şurası baş nazirin beynəlxalq hüquq normalarına da zidd olan davamlı bəyanatlarını pisləyir. Biz ölkənin siyasi rəhbərliyini ermənilərin mənəvi mərkəzini parçalayan bəyanatları dayandırmağa, dövlətlə kilsənin ayrı olduğu konstitusionalizm müstəvisinə qayıtmağa çağırırıq”.
V.VƏLİYEV