Ermənistan öz Konstitusiyasının 30-cu ildönümünü Türkiyə və Azərbaycanla çətin danışıqlar, eləcə də daxili siyasi böhranın növbəti mərhələsi fonunda qeyd edib. Biabırçı milyarder Samvel Karapetyanın tərəfdarları onun azadlığa buraxılmasını və baş nazir Nikol Paşinyanın devrilməsini tələb edərkən, hökumət başçısı Bakı və Ankaranı sakitləşdirmək üçün əsas qanunun yenidən yazılmasını tələb edir.
Baş nazir Nikol Paşinyan növbəti dəfə respublika Konstitusiyasının dəyişdirilməsinə çağırıb. O, çıxışını ölkənin Əsas Qanununun 30 illiyinə təsadüf edib. "Mənim anlayışıma görə, Konstitusiya ölkə daxilində vətəndaşlar arasında onların münasibətləri ilə bağlı razılaşmadır: vətəndaş-vətəndaş, vətəndaş-icma, icma-hökumət və ümumiyyətlə, ölkədə qanun və qayda-qanunla bağlı razılaşma. Ermənistana ümumxalq səsverməsi ilə təsdiq edilmiş yeni Konstitusiya lazımdır ki, xalq Konstitusiyanı özünün, doğma, öz ölkəsində-dövlətində həyat qaydası hesab etsin.
Hökumət yeni Konstitusiya layihəsini 2026-cı ilin yazına qədər hazırlayacağını vəd edir. Ermənistanın ədliyyə naziri Srbuhi Qalyan bundan əvvəl əmin edib ki, dərc edilmiş sənəd ictimai dinləmələrdən keçəcək və nəticədə dəyişdirilə bilər. Eyni zamanda, Qalyan "Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi"ndən bəhs edən Müstəqillik Bəyannaməsinə istinad etdiyi üçün Azərbaycanı qıcıqlandıran preambulanın dəyişdirilə biləcəyini də istisna etməyib. Bundan əlavə, respublika parlamentinin spikeri Alen Simonyan dövlətin kilsənin həyatında rolunu artıra biləcəyini istisna etməyib. Eyni zamanda, hakimiyyət prezident idarəetmə formasına qayıtmaq fikrində deyil. Öz növbəsində, hakimiyyətin əleyhdarları hesab edirlər ki, Paşinyan nəinki Konstitusiyanın preambulasını dəyişdirməyə, həm də Türkiyəni narahat edən soyqırım qeydini Əsas Qanundan çıxarmağa hazırlaşır.
Ermənistan hakimiyyətinin Konstitusiyanı dəyişmək istəyində nə qədər uzağa gedə biləcəyi və xalqın onları dəstəkləyib-dəstəkləməyəcəyi hələlik məlum deyil. Amma Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan artıq İrəvanın Zəngəzur dəhlizi adlanan layihəyə daha çevik yanaşma nümayiş etdirməyə başladığını bildirib. Onun sözlərinə görə, bu marşrutun açılması Cənubi Qafqazda iqtisadi və siyasi inqilaba səbəb olacaq, çünki bu, Çin və Avropanı birləşdirməyə hesablanmış Orta Dəhlizinin sürətli inkişafına səbəb olacaq. Lakin ilk növbədə Ermənistan və Azərbaycan sülh müqaviləsi imzalamalıdırlar. Məlum olduğu kimi, sazişin mətni artıq mövcuddur, lakin onu təsdiqləmək üçün Bakı İrəvandan Konstitusiyanın preambulasını dəyişdirməyi və ATƏT-in Minsk Qrupunu ləğv etməyi tələb edir.
Xatırladaq ki, Ermənistan Konstitusiyası iki dəfə referendum yolu ilə dəyişdirilib. 2005-ci ildə xaricdə yaşayan ermənilərə ilk pasportlarından imtina etmədən Ermənistan vətəndaşlığı almağa icazə verilib. Bundan əlavə, İrəvan meri vəzifəsi seçkili oldu və prezident əksər cinayətləri törətmək ittihamlarından toxunulmazlıqla qorundu. 2015-ci ildə Ermənistanın başçısı Serj Sarkisyan respublikanı prezident üsul-idarəsindən parlamentə çevirmək üçün Konstitusiyanı yenidən yazmaq qərarına gəlib. O, hökumət başçısı olmaq fikrinin olmadığını desə də, lakin sonda həmvətənlərini aldatdığı məlum olub. Bu, 2018-ci ildə onun devrilməsinə və Paşinyanın hakimiyyətə gəlməsinə səbəb oldu.
2020-ci ildə Ermənistan Konstitusiyası ilk dəfə referendumun nəticəsi olmadan dəyişdirilib. Əvvəlcə Paşinyan hökuməti respublikanın Konstitusiya Məhkəməsinin üzvlərini hakimiyyətdən kənarlaşdırmaq üçün plebissit təşkil etmək niyyətində idi, lakin koronavirus ümumxalq səsverməsini qeyri-mümkün etdi. Nəticədə parlament tərəfindən lazımi düzəlişlər edildi.
...Bu arada, Əsas Qanunun 30-cu ildönümü ərəfəsində İrəvanda dövlət çevrilişinə çağırış ittihamı ilə həbsdə olan milyarder Samvel Karapetyana dəstək üçün çoxminlik aksiya keçirilib. Müxalifət artıq ona erməni İvanişvili ləqəbi verib, lakin onun siyasi perspektivlərini qiymətləndirmək hələ tezdir. Hökumətyönlü medianın məlumatına görə, paytaxtın mərkəzinə 3000-ə qədər insan toplaşıb, onların çoxu ağ köynək və kepka geyinib. Bundan Paşinyan tərəfdarları belə qənaətə gəliblər ki, insanlar mitinqə inanclarına görə deyil, pul üçün gəliblər. Nə olursa olsun, arxiyepiskop Baqratın rəhbərliyi ilə bir il əvvəl İrəvanda keçirilən tədbirin sayca çox olmadığı göz qabağındadır.
Buna baxmayaraq, Karapetyanın şərikləri nəinki öz boslarının azadlığa buraxılmasını təmin etmək, hətta respublikada hakimiyyət uğrunda mübarizə aparmaq əzmindədirlər. Xüsusən də rüsvay olmuş milyarder vəkili Aram Vardevanyan vasitəsilə toplaşanlara mesaj çatdırıb və bu mesajda hakim rejimə qarşı mübarizə aparmaq üçün millətin birləşməsinin zəruriliyindən danışılıb. "Nikol Paşinyan və onun hökumətinin Ermənistanda gələcəyi yoxdur və erməni xalqının gələcəyi ilə əlaqələndirilməməlidir. Mən heç kimin bizim üçün inkişaf etdirməyəcəyi və müdafiə etməyəcəyi ölkəmiz və doğma torpaqlarımız naminə mübarizə yolu ilə getməyə hazıram. Prinsipcə yeni qüvvə ətrafında birləşməyin, vahid yumruq olmaq vaxtıdır", - Karapetyanın vəkili öz mesajını oxuyub. Öz növbəsində milyarderin qardaşı oğlu Narek Karapetyan uzun bir yolun başlanğıcında olduqlarını bildirib.
"Ermənistanda istənilən etirazın potensialı var, çünki ölkə sakinlərinin əksəriyyəti hökumətdən narazıdır. Üstəlik, zaman keçdikcə bu cür fikirlər daha çox yayılır. Eyni zamanda, Karapetyanın azadlığa çıxması üçün yeganə şansı ölkədə hakimiyyət dəyişikliyinə nail olmaqdır. Onun tərəfdaşları ilk mitinqini yaxşı keçiriblər. Təbii ki, gələn ilin əvvəlindən daha az adam çıxacaq, amma çox güman ki, gələn il parlament seçkilərinə hazırlaşacaq. Seçkilərin müntəzəm və ya erkən olmasının fərqi yoxdur”, - deyə politoloq Tiqran Köçəryan bildirib. "Bu, təkcə Karapetyanla bağlı deyil. Bu, hamımıza aiddir".
İrəvanın mərkəzində həbsdə olan “Taşir” Şirkətlər Qrupunun rəhbəri Samvel Karapetyana dəstək yürüşü keçirilib. Onun müdafiəsi və ailəsinin təşkil etdiyi aksiyaya bir neçə min insan qatılıb. Onların bir çoxu təkcə iş adamına qarşı açılmış cinayət işi ilə deyil, həm də Ermənistan hakimiyyətinin ümumi siyasi kursu ilə razılaşmadıqlarını bildirmək qərarına gəliblər.
Mərkəzi Respublika meydanının yaxınlığında yerləşən parkdan Samvel Karapetyanın həbsini keçirdiyi Ermənistan Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin istintaq təcridxanasına doğru yürüş yerli vaxtla saat 18:00-a planlaşdırılıb. Saat 16:30-da aksiyanın əsas şüarı olan "Merdzevov" (ermənicə: “Öz yolu ilə”) yazılmış kepka və köynəkləri götürə bilmiş onlarla insan artıq orada idi. “Öz yolu ilə” — Samvel Karapetyan hakimiyyətdəki “kiçik qrup” vəziyyəti həll etməsə, hakimiyyətlə Erməni Apostol Kilsəsi (AAK) arasında münaqişəni belə həll edəcəyinə söz verib. Bu açıqlamadan az sonra iş adamı hakimiyyətin ələ keçirilməsinə açıq çağırışlarda ittiham olunaraq həbs edilib. Onun tərəfdarları əmindirlər ki, bu cinayət işinin başlanmasına məhz onun din xadimlərinin müdafiəsi çıxışı səbəb olub.
Samvel Karapetyan rus və erməni sahibkardır. 1997-ci ildə o, "KalugaGlavSnab" şirkətini alıb, onun əsasında 1999-cu ildə "Taşir" tikinti-sənaye Şirkətlər Qrupunu yaradıb. Forbes-in məlumatına görə, Karapetyan 3,2 milyard dollar sərvəti ilə rusiyalı milyarderlərin reytinqində 44-cü yerdədir. Daşınmaz əmlak, enerji, bank və ictimai iaşə sektorlarında 200-dən çox şirkət "Taşir" brendi altında fəaliyyət göstərir (Qrupun baş ofisi Moskvada yerləşir). Samvel Karapetyanın eyniadlı “Taşir” xeyriyyə fondu erməni kilsələrinin yenidən qurulması, idmanın inkişafı, səhiyyə, sosial layihələr həyata keçirir. Fond, xüsusilə, Qarabağdan köçənermənilərə maddi yardım göstərir, onları mənzillə təmin edir.
Samvel Karapetyanın oğlu Sarkis, “Taşir” şirkətlər qrupunun vitse-prezidenti Narek Karapetyan və Erməni Apostol Kilsəsinin Rusiya və Yeni Naxçıvan Yeparxiyasının rəhbəri arxiyepiskopu Yezras (bütün ermənilərin katolikosu II Qareginin qardaşı) aksiyada çıxış ediblər. Hamısı yekdilliklə bir neçə dəfə vurğulayıblar: Samvel Karapetyan Ermənistana çox kömək edib, indi də ölkə vətəndaşları ona kömək etməlidir. Bu zaman ekranda bir saat ərzində iş adamının həbsi, ona dəstək verən kortəbii etirazların görüntüləri, eləcə də Ermənistanın iqtisadiyyatına, kilsəsinə, infrastrukturuna verdiyi töhfələrdən bəhs edən videoçarx nümayiş etdirilib.
Yürüşdə iştirak edənlər deyiblər ki, Samvel Karapetyanın azadlığa buraxılmasını tələb etməyə gəliblər. Ancaq bir az düşündükdən sonra əlavə ediblər: bu, onları küçələrə çıxmağa vadar edən bütün hadisələr silsiləsinin yalnız bir hissəsidir. "Bu, təkcə Karapetyanla bağlı deyil. Bu, hamımızdan gedir", - ailəsi ilə birlikdə yürüşə gələn otuz yaşlı qadın deyib.
Rusiyadan bu yaxınlarda gəlmiş üç kişi də yürüşün sonuna yaxınlaşarkən bu hadisələrin daha geniş kontekstindən danışmağa başladılar. "Biz hökumətin tutduğu kursu bəyənmirik. Bu, iqtisadiyyata, biznesə, diaspora zərbədir. Bu, ermənilərin sadəcə olaraq vahid millət kimi mövcudluğunu itirməsinə gətirib çıxara bilər", - onlardan biri deyib.
Yürüş iştirakçıları Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin binasına çatanda sükut pozulub – yenidən Samvel Karapetyanı dəstəkləyən şüarlar səslənməyə başlayıb. İyunun 18-dən iş adamının saxlandığı istintaq təcridxanasında üzbəüz polis əməkdaşları növbəyə düzülərək keçidin qarşısını kəsiblər. “Gəlin Paşinyana zəng edək, ona deyin ki, onun əmrini dəqiq yerinə yetirmisiniz”, – yaşlı kişi təhlükəsizlik qüvvələrinin qarşısında dayanaraq qışqırdı. Lakin hadisənin heç bir nəticəsi olmadı.
Etirazçılarla hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları arasında toqquşma olmayıb. Samvel Karapetyan şəxsən olmasa da, tərəfdarlarına müraciət edə bilib. Vəkili Aram Vardevanyanın oxuduğu müraciətdə o qeyd edib ki, Nikol Paşinyan və onun hökumətinin erməni xalqının gələcəyi ilə heç bir əlaqəsi olmamalıdır. Mən ölkəmiz və bizim əvəzimizə heç kimin abadlaşdırmayacağı və qoruya bilməyəcəyi doğma torpaqlarımız uğrunda mübarizəyə başlamağa hazıram. Prinsipcə yeni qüvvə ətrafında birləşməyin, vahid yumruğa çevrilməyin vaxtı çatıb.
Bir müddət sonra vətəndaşlar yavaş-yavaş dağılışıb, tezliklə nəqliyyatın hərəkəti bərpa olunub, İrəvan küçələrində normal həyat davam edib.
V.VƏLİYEV