Sırğa bu gün çoxlarının zərgərlik aksessuarı kimi tanıdığı bəzək əşyasıdır. Lakin onun tarixçəsi, simvolizmi və cinsə görə qəbul olunması düşündüyümüzdən daha mürəkkəb və rəngarəngdir. Bəs sırğa əslində qadın, yoxsa, kişi aksessuarıdır?
Tarixin dərinliklərindən gələn zərgərlik
Sırğaların tarixi minilliklərə dayanır. Ən qədim tapıntılar Mesopotamiya və Misirə aiddir və eramızdan əvvəl 3000-ci illərə qədər uzanır. Həmin dövrdə sırğalar həm qadınlar, həm də kişilər tərəfindən taxılırdı. Qədim Misirdə fironlar, yüksək rütbəli məmurlar və zadəgan kişilər sırğa taxmaqla öz statuslarını və güclərini nümayiş etdirirdilər.
Antik Yunan və Roma dövrlərində
Yunan və Roma imperiyalarında sırğa daha çox qadınlara aid bir aksessuar kimi qəbul edilməyə başlandı. Lakin bəzi Roma əsgərləri və qulluqçular sırğa taxaraq ya etnik kimliklərini, ya da sosial statuslarını ifadə edirdilər.
Orta əsrlər və İslam aləmində
Orta əsrlərdə xüsusilə Orta Asiyada, Hindistanda və ərəb dünyasında həm kişi, həm də qadın sırğa taxırdı. Sırğalar çox vaxt ailənin var-dövlətini, sosial təbəqəsini və ya dini mənsubiyyətini əks etdirirdi. Azərbaycan və ümumilikdə Qafqaz xalqları arasında sırğalar folklorun bir hissəsinə çevrilmişdi.
Dənizçilər və piratlarda sırğa simvolizmi
XVII-XVIII əsrlərdə Avropa dənizçiləri sırğa taxırdılar. Bunun bir neçə səbəbi vardı: İnamlara görə, sırğa taxan dənizçi boğulsa və cəsədi sahilə çıxa bilsəydi, tapılan şəxs onu dəfn edəcək xərclər üçün sırğanı götürə bilərdi.
Modern dövr və gender rollarının dəyişməsi
XX əsrdə sırğalar yenidən qadın zərgərlik aksessuarı kimi yaygınlaşdı. Lakin 1960-70-ci illərdən etibarən kişi modasında yenidən yer almağa başladı. Rock musiqiçiləri, sənətçilər və alternativ mədəniyyətə mənsub olan şəxslər tək sırğa taxaraq fərqliliklərini ifadə edirdilər. XXI əsrdə isə sırğa artıq yalnız qadınlara aid sayılmır. Bir çox kişi hər iki qulağında və ya tək qulaqda sırğa taxaraq öz tərzini nümayiş etdirir. Geyim və bəzək artıq cinslə məhdudlaşmır.
Nəticə: Sırğa kimə məxsusdur?
Sırğa nə qadın, nə də kişi aksessuarıdır – o, insanlığın özünüifadə vasitəsidir. Tarix boyunca müxtəlif mənalar daşıyan bu bəzək əşyası günümüzdə həm estetik, həm də mədəni simvol kimi həyatımızda yer almağa davam edir.
Müəllif: Tünzalə İsmayılova