Müasir dövrdə cəmiyyətlərin inkişafı ilə yanaşı, fərdi azadlıqların və seçimlərin önəmi də artmaqdadır. Bu baxımdan, uşaqların gələcək peşə seçimində öz fikirlərini ifadə etmələri və qərarvermə prosesinə fəal şəkildə qoşulmaları mühüm əhəmiyyət daşıyır. Hələ kiçik yaşlardan başlayaraq maraq dairəsi və qabiliyyətlərinə uyğun istiqamətlənən uşaqlar, gələcəkdə həm daha xoşbəxt, həm də daha uğurlu fərdlərə çevrilə bilərlər. Lakin bəzi hallarda valideynlərin və ya cəmiyyətin təzyiqləri bu qərarların müstəqil verilməsinə mane olur. Bəs vətəndaşlar bu barədə nələr düşünür? SİA mövzu ilə bağlı şəhər sakinlərinin fikirlərini öyrənib.
Şəhər sakini Əfsanə Azıyeva: "Məncə, uşaqların gələcək peşələrini seçməkdə öz sözləri olmalıdır. Axı bu, onların həyatıdır. Biz, böyüklər kimi, onlara yol göstərə bilərik, təcrübəmizi bölüşə bilərik, amma sonda hansı peşəni seçəcəklərinə özləri qərar verməlidirlər. Çünki ömür boyu o işi görəcək olan elə onların özüdür.
Bəzən valideynlər övladlarını yalnız “ad-san”a görə müəyyən sahələrə yönləndirirlər. Deyirlər, “filankəsin oğlu həkim oldu, sən də ol”. Amma unudurlar ki, hər uşaq fərqlidir, hərənin öz marağı, bacarığı, dünyaya baxışı var. Uşaq rəssam olmaq istəyirsə, onu zorla mühəndis etməyin. Axırda da nə uşaq razı qalır, nə də nəticə ürəkaçan olur".
Şəhər sakini Paşa Cəfərov: "Mən bir valideyn və həyat təcrübəsi olan biri kimi düşünürəm ki, uşaqların peşə seçimində əsas söz sahibi elə onların özləri olmalıdır. Hər bir insanın həyatı boyu məşğul olacağı işi özü müəyyənləşdirməsi onun xoşbəxtliyi, motivasiyası və cəmiyyətə töhfəsi baxımından olduqca vacibdir. Uşaqların öz istəklərinə, maraq dairələrinə və bacarıqlarına uyğun sahələrə yönəlməsi, gələcəkdə onların həm peşəkar, həm də fərdi inkişafı üçün əsas şərtdir. Valideynlər övladlarına yalnız yol göstərməli, onların qabiliyyətlərini tanımağa çalışmalı və lazım gəldikdə məsləhət verməlidirlər. Amma son qərarı uşağın özünə buraxmaq daha doğrudur.
Təəssüf ki, bəzi hallarda uşaqların arzuları nəzərə alınmır və yalnız cəmiyyətin gözündə "nüfuzlu" sayılan peşələr üstün tutulur. Bu isə çox zaman uşağın daxili istəkləri ilə uyğun gəlmir və nəticədə nə uşaq xoşbəxt olur, nə də seçilən peşədə uğur əldə edilir".
Şəhər sakini Səriyyə Hüseynova: "Düzü, mən həmişə düşünmüşəm ki, insan həyatda sevdiyi işi görməlidir. Çünki bir işi sevə-sevə görmək insanı həm xoşbəxt edir, həm də uğurlu. Bu baxımdan uşaqların peşə seçiminə gələndə, məncə onların öz fikirləri mütləq nəzərə alınmalıdır.
Valideyn olaraq biz onlara yol göstərə bilərik, təcrübəmizi paylaşa bilərik, amma son qərarı uşağın özü verməlidir. Çünki o sahədə təhsil alacaq, imtahan verəcək, işləyəcək, çətinliklərə dözəcək olan – elə onların özüdür. Biz bəlkə də beş-on il müşahidə edəcəyik, amma onlar o sahədə ömrünü keçirəcək".
Şəhər sakini İsa Quliyev: "Mən istəyirəm bir az da gerçəyi danışım. Bu gün uşaqların peşə seçimində “özləri seçsin” deyirlər. Amma vallah, bu fikri mən çox təhlükəli hesab edirəm. Uşaq kiçikdir, həyatı tam anlamır, gələcəyin nə olduğunu görmür. Onun ürəyi bu gün nəsə istəyir, sabah başqa şey. Biz valideynlər isə məsuliyyət daşıyırıq ki, uşaqlarımızın həyatı məhv olmasın.
Məsələn, elə bilirsiniz, “mən youtuber olmaq istəyirəm” deyəndə, bu sadəcə uşaqlığın xəyalıdır. Amma biz övladlarımızın sabah necə dolanacağını da düşünməliyik! Uşağa deyirik ki, “filankəs həkim oldu, sən də olmalısan”, amma biz bu “zorakılıq” edirik deyə, onların peşə seçimini məhdudlaşdırırıq deyirlər. Amma mən deyirəm ki, bu məhdudiyyət deyil, bu, gələcək üçün qayğıdır.
Biz valideynlər övladlarımızı düzgün yola yönəltməsək, onlar sadəcə arzularına uyub, heç bir perspektivi olmayan sahəyə gələrlər. Sonra da biz “niyə iş tapa bilmir” deyib ağlayarıq. Əslində bu, bizim məsuliyyətimizdir".
Şəhər sakini Ləman Məmmədova: "Bu gün uşaqlarımızın gələcəyi barədə danışarkən, mənim ürəyimdə çox fikirlər dolaşır. Bilirsiniz, biz valideynlər övladlarımız üçün ən yaxşısını istəyirik, onların rahat, xoşbəxt və uğurlu həyat sürməsini arzulayırıq. Amma çox vaxt unuduruq ki, uşaqlarımızın da öz arzuları, istəkləri, xəyalları var.
Mən inanıram ki, uşaqlarımızın öz peşələrini seçmək haqqı olmalıdır. Çünki həyatlarını onlar yaşayacaq, onlar həmin işdə işləyəcək. Biz isə onları dəstəkləməli, yol göstərməliyik, amma zorla seçim etdirməməliyik. Bizim təcrübəmiz onların həyatını daha rahat edə bilər, amma onların öz ürəyindən gələn seçimi ən vacib olanıdır".
Şəhər sakini Üstarə Namazova: "Valideyn həm təcrübəyə sahibdir, həm də uşaqdan fərqli olaraq sabit düşünür. Biz uşağa desək ki, "bala, bu sahəni seç, sabah peşman olmazsan", bu, zorla etdiyimiz şey deyil. Bu, onun xeyrinə verilən qərardır. Bəzən biz uşağın gələcəkdə “çox sağ ol” deyəcəyi seçimləri bu gün etmək məcburiyyətindəyik. Təbii ki, uşağın arzularını eşitməliyik. Amma arzu ilə real həyat arasında fərq var. Uşaq onu indi görmür, amma biz görürük. Gələcəkdə iş tapa biləcəkmi? O sahənin bazarı nə yerdədir? Bu sualları cavablandırmaq – valideynin vəzifəsidir. Ona görə də mən hesab edirəm ki, peşə seçimi məsələsində əsas söz valideyndə olmalıdır. Uşaq isə bu yolda müşahidə edilməli, dəstəklənməli və düzgün istiqamətləndirilməlidir. Seçim azadlığı vacibdir, amma yönləndirmə və düzgün qərar daha vacibdir".
Şəhər sakini Fidan Katibli: "Bir tərəfdən, uşaqların öz maraqlarına və qabiliyyətlərinə uyğun seçim etmələri çox önəmlidir. Çünki insan ürəkdən sevdiyi işdə həm xoşbəxt olur, həm də daha uğurlu olur. Onların arzularını, istəklərini dinləmək, hörmətlə yanaşmaq hər birimizin borcudur. Digər tərəfdən isə valideynlər həyat təcrübəsinə, cəmiyyətin reallıqlarına əsaslanaraq, uşaqlara doğru istiqamət verməlidirlər. Biz bilirik ki, bəzən uşaq hələ gələcəyin çətinliklərini görmür və qərarları tez-tez dəyişir. Valideynlərin məsləhətləri bu yolda uşaqlar üçün çox dəyərlidir.
Əslində, uşağın azadlığı ilə valideynin məsuliyyəti bir-birini tamamlayır. Uşaqların seçim azadlığı təmin olunmalı, amma valideynlər də onlara məsuliyyət hissi aşılamaq, real vəziyyəti izah etmək və dəstək olmaq vəzifəsini unutmalıdırlar".
Şəhər sakini İbrahim İsaoğlu: "Məncə, uşaqların gələcək peşə seçimində həm onların öz fikirləri, həm də valideynlərin təcrübəsi və istiqamətləndirilməsi çox önəmlidir. Bu məsələdə tək tərəfli yanaşma doğru olmaz. Bir tərəfdən, uşaqlar öz arzularını ifadə etməli, maraqlarına və qabiliyyətlərinə uyğun seçim etməkdə azad olmalıdırlar. Çünki insan ömrü boyu sevdiyi işlə məşğul olanda həm xoşbəxt, həm də daha uğurlu olur. Uşaqların daxili dünyasını, istəklərini dinləmək, onları başa düşmək hər bir valideynin və müəllimin əsas borcudur.
Digər tərəfdən, valideynlər həyat təcrübəsinə və reallıqlara əsaslanaraq uşaqlara düzgün istiqamət verməlidirlər. Hər uşaq gələcəyin bütün çağırışlarını görmür, ona görə valideynin məsləhətləri, bazar şəraitini və peşənin perspektivlərini nəzərə alaraq tövsiyələri vacibdir. Valideyn yalnız məcbur edən yox, dəstəkləyən, yol göstərən olmalıdır. Əslində, ideal vəziyyət budur ki, uşağın arzuları ilə valideynin tövsiyələri arasında sağlam balans yaransın. Uşağın fikri hörmətlə dinlənilsin, onun öz seçimi olsun, amma valideyn də məsuliyyətli şəkildə onu mümkün risklərdən xəbərdar etsin və daha geniş perspektivdən düşünməyə sövq etsin. Beləliklə, uşaq həm azad seçim imkanına malik olar, həm də səhv addımların qarşısı alınar. Nəticədə, həm fərdi xoşbəxtlik, həm də sosial uğur təmin edilər. Məncə, bu mövzuda ən düzgün yol məhz qarşılıqlı hörmət və əməkdaşlıqdır".