Cəmiyyətimizdə nikah müqəddəs və əhəmiyyətli bir birlik kimi qiymətləndirilsə də, son illərdə boşanmaların sayında müşahidə olunan artım nikah institutunun dəyişən dinamikasına işarə edir. Bu dəyişiklikdən xüsusilə təsirlənən sosial qruplardan biri də gənclərdir. Ənənəvi dəyərlərin müasir həyat tərzi ilə toqquşması gənclərin evliliyə və boşanma məsələsinə baxışlarında ciddi transformasiyalara səbəb olur.
Bəs gəncləri boşanmağa vadar edən əsas səbəblər hansılardır?
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.
1. Ailə quruluşundakı dəyişikliklər: Müasir dövrdə gənclər ənənəvi ailə modellərindən fərqli mühitlərdə — tək valideynli və ya boşanmış ailələrdə böyüyə bilirlər. Bu da onların boşanmanı həyatın təbii bir hissəsi kimi qəbul etməsinə zəmin yaradır.
2. Təhsil və əmək bazarına inteqrasiya: Təhsil səviyyəsinin artması və xüsusilə qadınların əmək bazarında daha fəal iştirakı iqtisadi müstəqilliyə yol açır. Bu müstəqillik gənclərə, xüsusilə qadınlara, sosial və ailəvi təzyiqlərdən azad şəkildə qərar vermək imkanı verir.
3. Məlumatlılıq və qloballaşma: İnternet, sosial media və digər rəqəmsal platformalar gənclərin müxtəlif mədəniyyətləri və həyat tərzlərini öyrənməsinə imkan yaradır. Bu isə onların ənənəvi ailə modellərinə qarşı alternativ yanaşmalara daha açıq olmasına səbəb olur.
4. Ziddiyyətli münasibətlərin müşahidəsi: Uşaqlıqda ailədaxili münaqişələrin və ya ətraf mühitdə uğursuz evliliklərin şahidi olan gənclər üçün xoşbəxt olmayan münasibətə dözməkdənsə boşanma daha məntiqli seçim kimi görünə bilər.
5. Nikahdan əvvəl maarifləndirmə: Evlilik öncəsi təlim və psixoloji məsləhət proqramları gənclərin qarşılaşa biləcəkləri çətinlikləri əvvəlcədən dərk etməsinə kömək edə bilər. Bu, onların münasibətlərini daha sağlam təməllər üzərində qurmasına şərait yaradır.
Boşanma, hər bir fərd və cütlük üçün fərdi səbəblərlə izah oluna bilən mürəkkəb bir prosesdir. Bu səbəbdən də, boşanmanın yalnız neqativ nəticə kimi qiymətləndirilməsi doğru olmazdı. Lakin eyni zamanda, boşanmanın yeganə çıxış yolu olmadığı da unudulmamalıdır. Münaqişələrin ünsiyyət və qarşılıqlı anlaşma ilə həll olunması mümkündür.
Gənclərin boşanmaya münasibəti dəyişməkdədir və bu, cəmiyyətin ümumi transformasiya prosesini əks etdirir. Boşanma hallarının qarşısını almaq və sağlam ailə münasibətlərini təşviq etmək üçün nikahdan əvvəl maarifləndirmənin gücləndirilməsi, psixoloji dəstəyin artırılması və ailədaxili ünsiyyətin inkişaf etdirilməsi vacibdir.
2025-ci ilin ilk aylarında Azərbaycanda boşanma statistikasına dair rəsmi məlumatlar açıqlanıb. Ədliyyə Nazirliyinin rayon (şəhər) qeydiyyat şöbələri tərəfindən yanvar-fevral aylarında 7 741 nikah və 3 414 boşanma halları qeydə alınıb.
Əhalinin hər 1 000 nəfərinə düşən nikahların sayı 4,0-dan 4,7-yə qədər artıb, boşanmaların sayı isə dəyişməyərək 2,1 səviyyəsində qalıb.
Bu statistika göstərir ki, nikahların sayı artmaqda davam etsə də, boşanmaların nisbəti sabit qalır. Bu tendensiya cəmiyyətin ailə institutuna münasibətində müəyyən dəyişikliklərin olduğunu göstərir.
Əlavə olaraq, 2025-ci ilin yanvar ayında 4 717 nikah və 1 814 boşanma halları qeydə alınıb. Bu, 2024-cü ilin müvafiq ayı ilə müqayisədə nikahların sayında artım, boşanmaların sayında isə cüzi artım olduğunu göstərir.
Bu məlumatlar ailə münasibətlərindəki dəyişiklikləri və cəmiyyətin nikah və boşanma məsələlərinə yanaşmasını əks etdirir.
2025-ci ildə dünyada boşanma statistikasına nəzər saldıqda, müxtəlif ölkələrdə bu göstəricilərin fərqli olduğunu müşahidə edirik.
Ən Yüksək Boşanma Göstəricilərinə Malik Ölkələr
2025-ci il üçün 1,000 nəfərə düşən boşanma halları üzrə ən yüksək göstəricilərə malik ölkələr aşağıdakılardır:
1. Maldiv Adaları – 5.52
2. Qazaxıstan – 4.6
3. Rusiya – 3.9
4. Belçika – 3.7
5. Belarus – 3.7
6. Moldova – 3.3
7. Çin – 3.2
8. Kuba – 2.9
9. Ukrayna – 2.88
10. Birləşmiş Ştatlar – 2.7
Ən Aşağı Boşanma Göstəricilərinə Malik Ölkələr
1. Şri Lanka – 0.15
2. Qvatemala – 0.2
3. Vyetnam – 0.2
4. Sent Vinsent və Qrenadinlər – 0.4
5. Peru – 0.5
6. Cənubi Afrika – 0.6
7. Sent Lusiya – 0.7
8. Malta – 0.7
9. Qətər – 0.7
10. Panama – 0.7
ABŞ-da Boşanma Statistikası
ABŞ-da boşanma göstəriciləri son illərdə azalmağa davam edir. 2025-ci ildə bu göstərici 1,000 nəfərə 2.3 boşanma halı təşkil edir. Bu azalma tendensiyası, xüsusilə 28-32 yaş aralığında evlənən cütlüklər arasında müşahidə olunur. Bu yaş aralığında evlənənlər arasında boşanma ehtimalı daha aşağıdır, çünki bu yaşda insanlar daha yetkin və sabit qərarlar qəbul etməyə meyllidirlər.
“Boz Boşanma” Trendi
Son illərdə 65 yaş və üzəri şəxslər arasında boşanma hallarında artım müşahidə olunur. Bu fenomen “boz boşanma” (grey divorce) adlanır. Bu yaş qrupunda boşanma nisbəti 2022-ci ildə 15% təşkil edib ki, bu da 1990-cı illərlə müqayisədə üç dəfə artım deməkdir. Bu artımın səbəbləri arasında insanların daha uzun ömür sürməsi və uzunmüddətli, lakin xoşbəxt olmayan evliliklərdə qalmaq istəməməsi göstərilir.
Qlobal Tendensiyalar
Qlobal miqyasda boşanma göstəriciləri ölkədən ölkəyə dəyişir və bu fərqliliklərə mədəni, dini və hüquqi faktorlar təsir edir. Məsələn, bəzi ölkələrdə boşanma hüquqi baxımdan çətin və ya sosial baxımdan qəbul olunmaz hesab olunduğundan, boşanma göstəriciləri aşağı olur. Digər tərəfdən, bəzi ölkələrdə qadınların iqtisadi müstəqilliyi və hüquqi müdafiəsi daha yüksək olduğundan, boşanma halları daha çox müşahidə olunur.
Boşanmanın qarşısını almaq üçün cütlüklərin münasibətlərində diqqət etməli olduqları bir sıra mühüm məqamlar var. Aşağıda boşanmamaq və münasibətləri daha möhkəm saxlamaq üçün praktik tövsiyələr təqdim olunub:
1. Ünsiyyət bacarığını inkişaf etdirin
• Açıq, dürüst və hörmətli şəkildə danışmaq münasibətin əsasıdır.
• Yoldaşınızı dinləyin, sözünü kəsmədən fikir bildirməsinə imkan verin.
• Emosiyaları sıxışdırmaq əvəzinə paylaşmağa çalışın.
2. Empati qurmağa çalışın
• Hər zaman öz baxış bucağınızdan deyil, həyat yoldaşınızın da gözündən baxmağa çalışın.
• Hisslərini başa düşmək münasibəti dərinləşdirir.
3. Keyfiyyətli vaxt keçirin
• Hətta gündəlik qayğılara baxmayaraq, birgə vaxt keçirməyə xüsusi zaman ayırın (söhbət, gəzişmə, film, nahar və s.).
• Münasibət yalnız “bir yerdə yaşamaq” deyil, “bir yerdə paylaşmaq”dır.
4. Mübahisələri sağlam şəkildə həll edin
• Qışqırmaq, təhqir etmək və ya kin saxlamaq əvəzinə problemi birlikdə həll etməyə yönəlin.
• “Mənə belə hiss etdirir” kimi cümlələrlə özünüzü ifadə edin, qarşı tərəfi günahlandırmadan.
5. Əlaqəni təzələyin və yeniləyin
• Münasibətdə monotonluq yığıntı yarada bilər. Birlikdə yeni şeylər sınayın: səyahət, hobbi, kurs və s.
• Sevginizi xatırladın və zamanla dəyişən ehtiyaclara uyğunlaşın.
6. Komanda ruhu yaradın
• Ailə təkcə romantika deyil, həm də ortaq məsuliyyətlər və məqsədlər birliyidir.
• Problemlərlə “ikimiz birlikdə mübarizə aparırıq” yanaşması ilə üzləşin.
7. Rolları və gözləntiləri aydınlaşdırın
• Hər iki tərəf münasibətdən nə gözlədiyini, ailə daxilində məsuliyyət bölgüsünü açıq şəkildə paylaşmalıdır.
• Qarşılıqlı anlaşılmazlıqların çoxu qeyri-real və ya aydın olmayan gözləntilərdən doğur.
8. Evlilikdən əvvəl və sonra psixoloji dəstəkdən çəkinməyin
• Peşəkar ailə məsləhətçiləri ilə görüşmək həm problemlərin qarşısını alar, həm də davam edən çətinliklərin dərinləşməsinin qarşısını.
• Bəzən üçüncü, neytral bir baxış münasibətləri qurtara bilər.
9. Bir-birinizə dəyər verin
• “Təşəkkür edirəm”, “Səni sevirəm”, “Əziyyətinə dəyər” kimi sadə sözlər münasibətə böyük təsir edir.
• Dəyərli hiss edən insan münasibətdə daha çox qalmaq istəyir
10. Müqayisədən çəkinin
• Yoldaşınızı başqaları ilə müqayisə etmək onu kiçiltmək və münasibəti zəiflətməkdir.
• Hər bir insan və münasibət unikaldır – bunu dərk etmək vacibdir.
Əgər münasibətdə ciddi gərginlik və ya etimadsızlıq varsa, bu tövsiyələr ilkin mərhələdə faydalı ola bilər. Amma dərin problemlər üçün ailə psixoloquna və ya peşəkar ailə terapevtinə müraciət etmək tövsiyə olunur.
Ayşən Vəli