Aprelin 22-də Hindistanın nəzarətində olan Cammu və Kəşmir əyalətinin Pahalqam rayonunda silahlı şəxslərin turistlərə atəş açması nəticəsində 26 nəfərin həlak olmasından sonra iki ölkə arasında gərginlik “qisas yarışına” çevrilib. Yeni Dehli Pakistandan gələn bütün idxalları növbəti bildirişə qədər qadağan edib və hava və ya avtomobil yolu ilə gələn bütün poçt və yüklərin dayandırıldığını elan edib. Pakistan bayraqlı gəmilərin Hindistan limanlarına, Hindistan bayraqlı gəmilərin isə Pakistan limanlarına daxil olması qadağan edilib. Pakistan isə gərginliyin artdığı bir dövrdə ballistik raket sınağı keçirib.
Bu arada Türkiyə Hərbi Dəniz Qüvvələrinə məxsus "TCG BÜYÜKADA" hərbi gəmisi liman səfəri çərçivəsində Pakistanın Karaçi limanına gəlib. Pakistan Hərbi Dəniz Qüvvələrinin bəyanatında deyilir ki, səfər iki donanma arasında qarşılıqlı anlaşmanı artırmaq və dəniz əməkdaşlığını gücləndirmək məqsədi daşıyır.
Pakistan təlimlərdə Fəth raketi atdı
Pakistan ordusu təlimdə yerli istehsal olan yer-yer FƏTH raketini "uğurla" atdığını açıqlayıb. Hindistanla gərginlik artdıqca Pakistan Ordusunun İctimaiyyətlə Əlaqələr Departamenti (ISPR) "Ex INDUS" təlimi ilə bağlı yazılı açıqlama verib. Bəyanatda qeyd olunub ki, 120 kilometr mənzilli, yerli istehsal olan “Fəth” raketi təlim zamanı ordunun əməliyyat hazırlığını təmin etmək məqsədi ilə “uğurla” atılıb. Bildirilib ki, bu təlimlə ordunun “ölkənin ərazi bütövlüyünə qarşı təhdidlərə cavab vermək” hazırlığı və texniki səriştəsi nümayiş etdirilib.
Aprelin 22-də Hindistanın idarə etdiyi Cammu və Kəşmir əyalətinin Pahalqam rayonunda silahlı şəxslərin turistlərə atəş açması nəticəsində 26 nəfər ölüb, çoxlu sayda insan yaralanıb. Hücumun səbəbkarlarını “Pakistandan gəldi” ittiham edən Hindistan, “Hind Suları Müqaviləsi”ni dayandırıb, Yeni Dehlidə çalışan Pakistanlı müşavirlərdən bir həftə ərzində ölkəni tərk etmələrini istəyib və Pakistan vətəndaşlarına viza xidmətlərinin dayandırıldığını və əvvəllər verilmiş bütün vizaların ləğv edildiyini açıqlayıb.
Pakistan ittihamları rədd etdi və Hindistanın İslamabaddakı diplomatik işçilərinin sayını məhdudlaşdırdı, “Hind Suları Müqaviləsi”ndən kənar çaylara hər hansı müdaxilənin “müharibə aktı” sayılacağını bəyan etdi, Hindistanla bütün ticarəti dayandırdı və hava məkanını bağlayıb. Digər tərəfdən Hindistan mətbuatı Hindistanın Çenab çayı üzərindəki Bağlıhar bəndindən Pakistana su axını dayandırdığını yazmışdı.
Hindistandan döyüş hazırlığı
Hindistan Hərbi Hava Qüvvələri Pakistanla sərhəddə yüksək hazırlıq vəziyyətinə gətirilib. Bu barədə “Times of India” qəzeti Hərbi Hava Qüvvələri komandanlığındakı mənbələrə istinadən məlumat yayıb. Racastan və Pəncabdakı irəli bazalarda tam silahlı döyüş eskadrilya ekipajları dərhal döyüş missiyaları üçün gözləmə rejimindədirlər. Fransadan alınmış çoxməqsədli Rafale qırıcıları, 300 km-dən çox mənzilli “Scalp” hava-yer tipli qanadlı raketləri ilə döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirmək üçün istifadə oluna bilər. Nəşr qeyd edir ki, Hindistan hərbi aerodromlarında aviasiyanın döyüş hazırlığı mayın 5-nə keçən gecə Pakistan qoşunlarının Kəşmirdə bütün nəzarət xətti boyunca səkkiz sektorda baş verən səbəbsiz atəşə məruz qalması ilə əlaqədar artırılıb.
Dördüncü müharibənin astanasında
Pakistan Hindistanla Kəşmirlə bağlı gərginliyin artması fonunda güc nümayişinə əl atıb. O, 450 km mənzilli ballistik raketi sınaqdan keçirib. Mütəxəssislərin fikrincə, raket ya Pakistanın səhra ərazisinə, ya da Ərəb dənizinə düşüb, yəni Hindistanda deyil. Kəşmirdə isə tərəflər bir-birinə atəş açıblar, lakin məqsədyönlü şəkildə deyil, münaqişəni genişləndirməkdən yayınmağa çalışırlar. Axı Hindistan və Pakistan üç dəfə döyüş meydanında qarşılaşıblar və yeni müharibə istəmirlər. Problem ondadır ki, Hindistan İslamabadı terrorçuları gizlətdiyinə görə ittiham edir.
Pakistan və Hindistan 1947-ci ildə Britaniyanın Hindustan yarımadasındakı müstəmləkəsini iki dövlətə - Hindistan və Pakistana bölməsindən sonra Kəşmir uğrunda döyüşə başlayıb. Mübarizə üçün bəhanə Londonun qurduğu koloniyanın idarəetmə sistemi idi. Bir çox bölgələrdə ali hökmdarlar Britaniyanın asanlıqla təzyiq göstərdiyi maharacalar idi. Kəşmir belə idarə olundu. Maharaca hindu idi və əhalinin əksəriyyəti müsəlmandır. Pakistanda onlar Dehlidən razılıq istəmədilər, “milis” yaratdılar və onu Kəşmirin əsas şəhəri olan Şrinaqara doğru aparıblar. Dehli nizami ordu hissələrini Kəşmirə köçürməyə məcbur olub.
Həmin dövrdə, eləcə də ikinci Hindistan-Pakistan müharibəsindən sonra sərhədi əvəz edən faktiki nəzarət xətti formalaşıb. Üstəlik, hər bir tərəf sübut edir ki, bütün Kəşmirə sahib olmaq hüququ var. Bu, aprelin 22-də Kəşmirdə Pahalqam şəhəri yaxınlığında baş verən faciənin fonudur. Pakistanın idarə etdiyi Kəşmirdə bazası olduğu güman edilən yaraqlılar sərhəd kimi xidmət edən atəşkəs xəttinə sızaraq 26 turisti öldürüb. Cinayət Hindistanda hiddətə səbəb olub. Sosial şəbəkələrdə insanlar Pakistanın cəzalandırılmasını tələb edirlər.
Bu ittihamlı atmosferdə İslamabadın hücumla bağlı qərəzsiz təhqiqata razılıq verməyə hazır olduğu bəyanatını ciddi qəbul etmək çətindir. Pakistanın siyasətinin daha əhəmiyyətli əlaməti yeni raketin sınaqdan keçirilməsi idi. Onun nüvə yükü daşımağa qadir olub-olmadığını demirlər. Lakin həm Hindistan, həm də Pakistan nüvə silahı arsenalına malik olduğundan, raket sınağı məşum çalar alır. Hər iki ölkənin şərhçiləri həyəcan təbili çalır: işlər həqiqətən də ən pisə doğru gedə bilərmi?
Pakistanın Müdafiə Nazirliyi bildirib ki, “Abdali” raket sisteminin buraxılması qoşunların ondan istifadəyə hazırlığını yoxlamaq və naviqasiya avadanlıqlarını sınaqdan keçirmək üçün zəruridir. Pakistan prezidenti Asif Əli Zərdari və baş nazir Şahbaz Şərif imtahan iştirakçılarını uğurlarına görə təbrik ediblər. Bu jest və yeni raketin bir çox əsrlər əvvəl Hindistanın məşhur müsəlman fatehi Abdalinin adını daşıması İslamabadın qətldə nəinki qismən də olsa günahı öz üzərinə götürmək istəmədiyini, həm də vətəndaşları arasında millətçi əhval-ruhiyyəni qızışdırmağa hazır olduğunu sübut edir.
İslamabadda yaşayan hərbi ekspert Seyid Əli Pakistan liderlərinin döyüşkən bəyanatlarına haqq qazandırmağa çalışıb. O, Pakistan kəşfiyyatının Hindistanın zərbəni həyata keçirmək niyyətinə dair sübuta malik olduğunu iddia edib. Digər tərəfdən, onun şərhi İslamabadın Hindistanı raket zərbəsi ilə hədələməsinin səbəbini qismən izah edir. Pakistanın kəskin reaksiyasının fonunda Hindistanın Pakistanın Hind çayının sularına çıxışını əngəlləməyə başlaması göstərilir. Keçən əsrdə əldə edilən razılaşma pakistanlı fermerlərə tarlalarını Hind çayının qollarından birinin suyu ilə suvarmağa icazə verdi. Pakistanda baş verən terror aktından sonra Hindistan Pakistana su axınını azaltmaq üçün şlüz qapılarından istifadə etməyə başlayıb.
Öz növbəsində Hindistan Pakistanın Pahalqamdakı terror aktının təşkilatçıları ilə əlaqəsini açıqlayıb. Hindistan Milli Təhqiqat Agentliyinin (NIA) ilkin hesabatında Pakistanın Xidmətlərarası Kəşfiyyat (ISI) ilə hücumu təşkil edən “Ləşkər-e-Taibə terror qruplaşması arasında əməliyyat əlaqələri göstərilir. Bu barədə Hindistanın NDTV telekanalı NİA-dakı mənbələrə istinadən məlumat yayıb.
Turistlərə edilən hücumun nəticələrini hər iki ölkənin diplomatları və adi səyahətçilər hiss ediblər. Dehli və İslamabad bəzi diplomatik heyətin qovulması barədə mübadilə ediblər. Hindistan Pakistan vətəndaşlarına ölkəyə səfər etmək üçün verilən vizaları ləğv edib. Nəzərə alsaq ki, bir ailənin üzvləri çox vaxt şərti sərhədin hər iki tərəfində yaşayır, bu, onların ünsiyyətinə mane olur. Lakin Vagah ərazisində iki ölkə arasındakı keçid məntəqəsində əvvəlki kimi bayraq endirmə mərasimi keçirilib. Çoxdan formalaşmış ritual Pakistan və Hindistandan olan sərhədçilər tərəfindən həyata keçirilib.
Bu nə deməkdir?
The New York Times bir sıra Pakistan vətəndaşlarından müsahibə götürüb. Onun qənaəti: Pakistanlıların həyatda bir çox problemləri var - yüksək qiymətlər, separatçıların və ya cihadın fanatik tərəfdarlarının fəaliyyət göstərdiyi yerlərdə polis və ordu tərəfindən yolların bağlanması. Buna görə də gənc nəsil - xüsusən də universitet tələbələri deyirlər: "Müharibə bizə lazım olan son şeydir, biz bunu istəmirik".
Bəs dünya güclərinin reaksiyası necədir?
Rusiya münaqişənin diplomatik yolla həllinə çağırıb. Kəşmirdə turistlərin öldürülməsi Hindistan siyasətçilərinin xaricə səfər proqramlarına artıq təsir edib. Nə Hindistanın baş naziri Narendra Modi, nə də müdafiə naziri Rajnath Singh Qələbə Paradına Moskvaya gəlməyəcək. Hindistanı müdafiə nazirinin müavini Sanjay Set təmsil edəcək. Səbəb, Hindistan mediasının yazdığı kimi, məhz Kəşmirdə yaraqlılar tərəfindən turistlərin öldürülməsindən sonra atışmaların olması və hər iki ölkənin siyasətçilərinin təhdid dolu bəyanatlar verməsidir. Seçicilərinin hisslərini nəzərə almağa məcbur olan Modi BMT və digər beynəlxalq forumlarda Pakistanı pisləməyə çalışır.
Hindistanın kosmosda iki peyk arasında döyüşü simulyasiyası
Hindistan Kosmik Tədqiqatlar Təşkilatı (ISRO) aprel ayında SpaDeX kosmos missiyasının bir hissəsi olaraq buraxılan iki peyk arasında simulyasiya edilmiş döyüş keçirib. Bu barədə NDTV kanalı məlumat yayıb. Xəbərdə deyilir ki, ISRO missiyasını idarəetmə mərkəzinin komandanlığı ilə SDX 01 və SDX 02 peykləri 28,8 min km/saat sürətlə kompleks yaxınlaşma manevrini həyata keçirib və bu, bu kosmik gəmilər arasında döyüşü simulyasiya edib. Bundan əvvəl peyklər ISRO-nun orbitdə ikinci uğurlu avtonom dok-doklama və çıxışını həyata keçirmişdi. Əvvəlcə uçuş proqramında əlavə görüş manevri planlaşdırılmamışdı, lakin iki nəqliyyat vasitəsinin göyərtəsində qalan yanacağın istifadəsi üçün simulyasiya edilmiş döyüşün aparılması qərara alındı. "Təcrübə Hindistan üçün kosmik texnologiya sahəsində irəliyə doğru bir addım oldu" deyə NDTV-dən bildirilib.
SDX 01 və SDX 02 peykləri ISRO tərəfindən keçən il dekabrın 30-da insanların gələcək kosmosa uçuşu üçün əsas olan orbitdə dok tətbiq etmək üçün buraxılıb. Kosmosa Şriharikotadakı kosmodromdan baş tutub. Kosmik gəmi təxminən 470 km yüksəklikdə yerləşdirilib. Yanvarın 16-da onlar müvəffəqiyyətlə yanaşdılar, martın 13-də isə limandan çıxdılar. Hindistan kosmosda belə bir əməliyyat həyata keçirən dördüncü ölkə olub.
V.VƏLİYEV