...Rusiyada təhlükəli dəyişikliklər baş verir. Goldman Sachs-ın məlumatına görə, ötən ilin sonundan etibarən Rusiya iqtisadiyyatının artım tempi təxminən 5 faizdən demək olar ki, sıfıra düşüb. Rusiyanın VEB-i də oxşar dinamikanı qeyd edir və Sberbank-ın işgüzar aktivlik indeksi də azalma göstərir. Hətta Rusiya hakimiyyət orqanları problemin mövcudluğunu etiraf etmək məcburiyyətində qalıb və “…aprelin əvvəlində Rusiya Federasiyasının Mərkəzi Bankı “tələbin kəskin azalması səbəbindən bir sıra sənaye sahələrində istehsalın azaldığını” bildirib.
SİA-nın xarici qaynaqlardan əldə etdiyi məlumata görə, bunu “The Economist” yazır.
...Rusiya iqtisadiyyatı üç ilə yaxındır ki, bir çox analitikləri təəccübləndirib. Ukrayna ilə müharibənin nəticələri büdcə daxilolmaları, xammalın yüksək qiymətləri və aktiv hərbiləşdirmə sayəsində nisbətən əhəmiyyətsiz görünürdü. 2022-ci ildə işğaldan sonra çoxları ÜDM-in 15 faiz azalacağını gözləyirdi, lakin sonra iqtisadiyyat cəmi 1,4 faiz daraldı və 2023 və 2024-cü illərdə hətta müvafiq olaraq 4,1 və 4,3 faiz böyüdü. İstehlak xərcləri rekord həddə çatdı.
Donald Trampın ABŞ prezidenti kimi Ağ Evə mümkün qayıdışının Putinin müharibəsində əlinə keçə biləcəyi gözləntiləri fonunda 2025-ci il üçün proqnozlar optimist idi. ...Amma, maraqlıdır, niyə kəskin eniş başladı?
...Məqalə müəlliflərinin fikrincə, bu vəziyyətdə üç əsas amil var:
Birincisi, Rusiya Mərkəzi Bankının üstüörtülü şəkildə danışdığı iqtisadiyyatın “struktur transformasiyası” adlanan hadisədir.
Rusiya Qərbdən Şərqə istiqamətləndi və eyni zamanda hərbi bazaya keçdi. Bu, müdafiə müəssisələrinə, logistikaya və idxalı əvəz etməyə böyük investisiyalar tələb edirdi.
2024-cü ilin ortalarına qədər real əsas kapitala investisiyalar 2021-ci ilin sonu ilə müqayisədə 23 faiz artıb.
İndi Mərkəzi Bankın məlumatına görə, bu proses başa çatıb. Eyni şey hərbi xərclərə də aiddir: Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutu (SIPRI) 2024-cü ildəki 53 faiz ilə müqayisədə 2025-ci ildə real ifadədə cəmi 3,4 faiz artacağını təxmin edir.
Hərbi xərclərin azaldılması mülki iqtisadiyyat üçün resursları boşaltmalıdır, lakin Putin dekabrda etiraf etdi ki, “…nə qədər qəribə görünsə də, bizə hələ iqtisadi artım lazımdır”.
…İkinci amil pul siyasətidir. Rusiyada inflyasiya Mərkəzi Bankın 4 faizlik hədəf səviyyəsini çoxdan ötüb, fevral və mart aylarında isə illik ifadədə 10 faizdən çox olub.
Əsas amillər hökumətin həddindən artıq xərcləri və səfərbərlik və mühacirət səbəbindən kəskin işçi çatışmazlığı idi. 2024-cü ildə nominal əmək haqqı 18 faiz artaraq şirkətləri qiymətləri qaldırmağa məcbur etdi.
Buna cavab olaraq Mərkəzi Bank uçot dərəcəsini 21 faizə qaldırdı ki, bu da 2000-ci illərin əvvəlindən bəri rekord səviyyədir.
…Sərt pul siyasəti öz təsirini göstərməyə başlayıb. Yüksək məzənnə rublu gücləndirərək idxalı ucuzlaşdırdı. Rusiyalıların qarşıdakı il üçün inflyasiya gözləntiləri 14-dən təxminən 13 faizə düşüb.
Ancaq bunun əks təsiri durğunluq oldu: insanlar pul xərcləmir, banklara aparır, biznes isə daha az sərmayə qoyur. Əgər bununla da yekunlaşsaydı, Kreml sakit şəkildə vəziyyətə nəzarət edə bilərdi.
Ancaq üçüncü, daha təhlükəli amil var: xarici şəraitin pisləşməsi. ABŞ-ın ticarət müharibəsi qlobal iqtisadi proqnozların və onlarla birlikdə neft qiymətlərinin çökməsinə səbəb oldu. Rusiya neftinin ən böyük alıcısı olan Çində iqtisadi tənəzzül Rusiya üçün xüsusilə təhlükəlidir. BVF 2025-ci ildə Çin ÜDM artımının 4,6-dən 4 faizə qədər azalacağını proqnozlaşdırır.
…Neftin qiymətinin düşməsi Rusiyaya real zərbə oldu. Fond bazarı çökdü: Moskva birjasının indeksi son vaxtlar ən yüksək göstəricilərindən 10 faiz itirdi.
Mart ayında neft və qazdan büdcə gəlirləri illik müqayisədə 17 faiz azalıb.
“Reuters”in məlumatına görə, Rusiya hökuməti 2025-ci ildə enerji ixracında kəskin azalma gözləyir.
…Və qəribədir ki, Donald Tramp Putinin geosiyasi müttəfiqi ola bilərdi, lakin onun ticarət müharibəsi əslində Rusiya iqtisadiyyatına sarsıdıcı zərbə vurdu.
Əli Babayev