Son illərdə Yerin qütblərinin qəfil yerdəyişməsi ilə bağlı fərziyyə həm alimlərin, həm də geniş ictimaiyyətin diqqətini daha çox cəlb edir.
SİA mütəxxəsislərin dediklərinə istinadən bildirir ki, qütblərin yerdəyişməsi sırf hipotetik hadisədir və dünyamız üçün potensial fəlakətli nəticələrə səbəb ola bilər.
Pole Shift nədir?
Qütblərin yerdəyişməsi Yerin coğrafi qütblərinin və deməli, onun fırlanma oxunun nisbətən qısa müddət ərzində Yer qabığına nisbətən öz mövqeyini dəyişməsi hadisəsidir. Bu prosesi ləng baş verən və qlobal təbii fəlakətlərə səbəb olmayan presessiya və ya kontinental sürüşmə ilə qarışdırmamaq vacibdir.
Qütb sürüşməsinin mümkün səbəbləri
Belə bir dəyişikliyə nəyin səbəb ola biləcəyini izah edən müxtəlif fərziyyələr var:
1. Litosfer plitələrinin hərəkəti. Yer qabığının bu nəhəng bloklarının daimi hərəkəti müəyyən şəraitdə Yerin formasını dəyişə və qütblərin vəziyyətinə təsir göstərə bilər.
2. Planetin maqnit sahəsindəki dəyişikliklər. Maqnit sahəmiz bizi kosmik radiasiyadan qorumaqda əsas rol oynayır. Bu sahədə hər hansı dəyişiklik qütblərin vəziyyətinə də təsir edə bilər.
3. Asteroidin və ya kometin düşməsi. Böyük bir göy cisminin Yerlə toqquşması onun kütləsində və formasında əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb ola bilər ki, bu da qütblərin yerdəyişməsinə səbəb olur.
4. Tektonik fəaliyyət. Vulkan püskürmələri və zəlzələlər qütblərin vəziyyətinə təsir göstərə bilən planetdə kütlənin paylanmasını dəyişir.
5. İqlim dəyişikliyi. Qlobal istiləşmə nəticəsində buzlaqların əriməsi və kütlə paylanmasının dəyişməsi də sürüşmə amilləri ola bilər.
Qütblərin yerdəyişməsinin potensial nəticələri
Əgər bu baş verərsə, qütb sürüşməsi çoxşaxəli nəticələrə səbəb ola bilər:
1. İqlim dəyişikliyi. Qütblərin yerdəyişməsi okean axınlarını və hava sistemlərini kəskin şəkildə dəyişdirə bilər, bu da dəniz səviyyəsinin qalxmasına və qlobal miqyasda iqlim dəyişikliyinə səbəb ola bilər.
2. İnfrastrukturun məhv edilməsi. Qütblərin yerdəyişməsi nəticəsində yaranan zəlzələlər, sunamilər və digər təbii fəlakətlər infrastruktura ciddi ziyan vura və xeyli insan itkisinə səbəb ola bilər.
3. Maqnit sahəsində dəyişiklik. Yerin qoruyucu maqnit sahəsinin zəifləməsi və ya hətta yoxa çıxması günəş və kosmik radiasiyaya məruz qalma riskini artıracaq.
...Qütb sürüşməsi elmi ictimaiyyətdə mübahisəli mövzu olaraq qalır. Belə bir hadisənin baş vermə ehtimalını qiymətləndirmək çətin olsa da, potensial təhlükələri anlamaq və onlara hazırlaşmaq kritik ola bilər. Araşdırmalar davam edir və elm adamları konsensusa çatana qədər ictimaiyyət potensial risklərdən xəbərdar olmalıdır.
Nazlı Almuradova