"Narkotik asılılığı olan bir şəxs özbaşına xilas ola bilərmi sualı, bu sahədə çox mürəkkəb bir mövzudur. Narkotik asılılığı həm fiziki, həm də psixoloji bir vəziyyət olduğu üçün, bu problemi yalnız şəxsin öz səy və iradəsi ilə təkbaşına həll etməsi çox çətin və nadir hallarda mümkün olur. Bu, hər bir insanın vəziyyətindən və asılılığın formasından asılıdır, amma ümumilikdə bu proses çox vaxt peşəkar kömək və dəstək tələb edir". Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında Narkotiklər üzrə Vyana QHT Komitəsinin üzvü, “Gənclərin Anti-Narkomaniya” İctimai Birliyinin sədri Büllur Məmmədova deyib.
O bildirib ki, Narkotik Asılılığının Psixoloji və Fiziki Aspektlərin bir neçə forması var.
Birinci forması fiziki Asılılıq: Narkotik maddələr bədənin kimyəvi balansını dəyişdirir və onlara bədən alışır. İstifadə olunan maddənin növünə və miqdarına görə, şəxs bədənində ciddi fiziki dəyişikliklər yaşaya bilər. Məsələn, bədən narkotik maddə qəbul etmədikdə, tərs reaksiya olaraq ağrılar, tərləmə, əsəbilik, ürək döyüntüsündə artım kimi simptomlar baş verə bilər. Bu, “çəkinmə əlamətləri” (withdrawal symptoms) adlanır və müalicə olunmazsa, çox zaman psixoloji və fiziki stressi artırır, insanı yenidən narkotik istifadə etməyə təşviq edir.
İkinci forması Psixoloji Asılılıq: Narkotiklər həm də psixoloji asılılıq yaradır. İnsanlar, müəyyən narkotik maddələrin istifadəsini həyatlarını asanlaşdırmaq və ya çətinliklərdən qaçmaq üçün bir yola çevrilə bilər. Zamanla, narkotik istifadə etməklə bağlı emosional və psixoloji bir əlaqə yaranır ki, bu da asılılığı daha da gücləndirir. Narkotiklərdən istifadə etmək yalnız bədənin deyil, həm də zehni və duyğusal vəziyyətin idarə olunması üçün bir vasitəyə çevrilir.
Özbaşına Xilas Olmağın Çətinlikləri
Özbaşına xilas olmağa çalışan şəxs, bu iki əsas amil - fiziki və psixoloji asılılıq - ilə mübarizə aparmalıdır. Bəzən insanın iradəsi və motivasiyası olsa belə, yalnız öz gücü ilə bu məsələləri həll etmək çətin ola bilər. Narkotiklərdən asılılıq, xüsusilə uzun müddət istifadə edənlərdə, beyin kimyasını dəyişir, və bu da bədənin və ağılın normal işləməsini çətinləşdirir. Bu, müstəqil müalicə etməyi praktik və uğurlu etməyin çətinliyini artırır.
Bundan əlavə, narkotik asılılığından əziyyət çəkən şəxs sosial və emosional təzyiqlərlə qarşılaşa bilər. Bu vəziyyətdə olan insanlar tez-tez depressiya, anksiyete, təklik və ümumiyyətlə emosional çətinliklər yaşayır, və bu hallarda dəstək vacibdir.
Özbaşına Xilas Olmağın Uğur Şansı
Bəzi insanlar özbaşına asılılıqdan çıxmağa müvəffəq ola bilərlər, amma bu çox nadir hallarda baş verir. Belə insanlar, güclü bir daxili iradəyə və motivasiyaya malik olurlar. Bəzi insanlar asılılıqdan kənar qalmaq üçün bir neçə metod tətbiq edə bilər, məsələn:
• Fiziki fəaliyyətin artırılması: İdman, müntəzəm məşqlər fiziki vəziyyəti yaxşılaşdırmağa və beynin “xoşbəxtlik hormonları”nı sərbəst buraxmağa kömək edə bilər.
• Sağlam həyat tərzi: Yaxşı qidalanma və yuxu rejimi bədənin təbii balansını bərpa etməyə kömək edə bilər.
• Təcrid olunmamaq: İnsanlar, özlərini sosial əlaqələrdən kəsmək və dəstək almaq əvəzinə yalnız izolyasiya etməyə çalışarsa, bu, əlavə çətinliklərə səbəb ola bilər.
Peşəkar Dəstəyin Önəmi
Çox vaxt narkotik asılılığı ilə mübarizədə ən təsirli yol peşəkar müalicədir. Psixoterapiya, dərman müalicəsi və dəstək qrupları bu mübarizədə çox əhəmiyyətlidir.
1. Psixoterapiya və Davranış Dəyişiklikləri: Kognitiv davranış terapiyası (CBT) kimi müalicələr, insanın düşüncə və davranışlarını dəyişməyə kömək edərək, narkotiklərə olan istəyi idarə etməyə kömək edə bilər. Bu terapiya vasitəsilə insanlar asılılığın səbəblərini dərk edər və ona qarşı daha güclü müqavimət göstərə bilərlər.
2. Dərman müalicəsi: Bəzi narkotiklərdən asılılıq fiziki asılılığa səbəb olduğu üçün, dərman müalicəsi də bu çətinlikləri azaltmaq üçün istifadə olunur. Məsələn, opioid asılılığında metadon və ya buprenorfin kimi dərmanlar istifadə edilə bilər.
3. Dəstək Qrupları: Anonim narkomanlar kimi dəstək qrupları, şəxslərin təcrübələrini paylaşmalarına, bir-birinə dəstək olmalarına və asılılığa qarşı mübarizədə motivasiya tapmalarına kömək edir".
"Özbaşına narkotik asılılığından xilas olmaq mümkündür, amma bu çox çətin və yüksək uğur şansına sahib deyil. Narkotik asılılığı fiziki və psixoloji cəhətdən ciddi bir vəziyyət olduğundan, peşəkar dəstək və müalicə ən yaxşı yanaşmadır. İnsanların bu yolda daha çox dəstəyə ehtiyacı var və mütəxəssislər tərəfindən idarə olunan müalicə proqramları daha yaxşı nəticələr verir" - deyə o, əlavə edib.