Hamiləlik anaların və körpələrinin sağlamlığı üçün kritik bir dövrdür. Bu dövrdə körpənin sağlam inkişafı üçün lazım olan hər şeyi təmin etmək vacibdir. Buna görə də fol turşusu kimi mühüm qida elementinin rolunu unutmaq olmaz. Bəs, fol turşusu nədir və hamilə qadınlar üçün niyə vacibdir?
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.
Xülasə:
- Fol turşusu DNT əmələ gəlməsi və amin turşularının sintezi üçün vacib olan B9 vitamini kimi də tanınan B kompleks vitaminidir.
- Hamiləlikdən əvvəl və hamiləlik zamanı fol turşusu qəbul etmək körpələrin sağlam inkişafı üçün çox vacibdir və anadangəlmə qüsur riskini azalda bilər.
- Fol turşusu anemiya riskini azaldır və körpələrin sinir sistemi və beyin inkişafı üçün vacibdir
- Hamiləliyin planlaşdırılması zamanı fol turşusu əlavələrinin ən azı 3 ay əvvəl qəbul edilməsi məsləhət görülür.
- Hamiləlik dövründə fol turşusu çatışmazlığı hipertoniya və dölün inkişafının məhdudlaşdırılması kimi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
- Fol turşusu çatışmazlığı anemiya, yorğunluq və dəri problemləri kimi simptomlarla özünü göstərə bilər.
- Hamilə qadınlara gündə 400 mikroqram fol turşusu qəbul etmək tövsiyə olunur.
- Balanslaşdırılmış qidalanmaya əlavə olaraq fol turşusu əlavələri qəbul edilməli və pəhrizdə fol turşusu ilə zəngin qidalar mütəmadi olaraq istehlak edilməlidir.
- Fol turşusu təbii olaraq meyvələrdə, tərəvəzlərdə və qoz-fındıqda olur.
- Fol turşusu hamiləlik xaricində ürək və beyin sağlamlığını dəstəkləyir, qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalında rol oynayır və immunitet sistemini gücləndirir.
Fol turşusu nədir?
Fol turşusu folatın aktiv formasıdır, B kompleks vitamini, həmçinin B9 vitamini kimi də tanınır. DNT-nin formalaşmasında, amin turşularının sintezində və vitamin mübadiləsində mühüm rol oynayır. Xüsusilə hamiləlik dövründə körpənin böyüməsi və inkişafı üçün lazımdır. Fol turşusu çatışmazlığı anadangəlmə qüsurlara və körpədə sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Fol turşusu hamiləlikdən əvvəl və hamiləlik zamanı niyə vacibdir?
Hamiləlikdən əvvəl və hamiləlik zamanı fol turşusu qəbulu ana və körpənin sağlamlığı üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir. Fol turşusu körpənin böyüməsi və inkişafı üçün vacib olan və hamiləlik dövründə körpənin sağlam inkişafını dəstəkləyən bir qidadır. Hamiləlikdən əvvəl fol turşusu əlavələrinə başlamaq gələcək ananın orqanizmində fol turşusu çatışmazlığını aradan qaldırır və körpənin sağlam başlanğıcını təmin edir. O, həmçinin doğuş qüsurları riskini azaltmaqda təsirli olur və sinir borusu qüsurları kimi ciddi problemlərin qarşısını almağa kömək edə bilər. Buna görə hamiləliyi planlaşdıran gələcək anaların fol turşusu qəbuluna xüsusi diqqət yetirmələri vacibdir.
Fol turşusu qəbulu həm də anemiya riskini azaldır və körpənin sinir sistemi və beyin inkişafı üçün vacibdir. Sağlam bir hamiləlik və sağlam uşaq sahibi olmaq üçün hamiləlikdən əvvəl və hamiləlik zamanı kifayət qədər fol turşusu qəbul etməyi tövsiyə edirik. Hamiləliyinizi planlaşdırarkən bu vitamindən 3 ay əvvəldən istifadəyə başlamaq anada olan çatışmazlıqları aradan qaldıracaq və körpə üçün lazımi hazırlıqların görülməsini təmin edəcək. Gələcək ananın bilinən aktiv xəstəliyi yoxdursa, o, fol turşusunun çatışmazlığını anlaya bilmir.
Hamiləlik zamanı fol turşusunun istifadəsi zəruridirmi?
Hər bir gələcək ana hamiləlikdən əvvəl və hamiləlik dövründə fol turşusu əlavələri qəbul etməlidir. Xüsusilə sağlam və balanslı qidalanma şərtlərinin kifayət qədər təmin edilə bilməyəcəyini nəzərə alaraq, fol turşusu əlavələrinin qəbulu böyük əhəmiyyət kəsb edir. Tərkibində fol turşusu olan qidaları istehlak etmək və əlavələrdən istifadə etmək ana və körpənin sağlamlığı üçün yaxşı bir investisiya olacaqdır.
Hamiləlik dövründə fol turşusunun təsirini anlamaq üçün aparılan araşdırmalarda fol turşusunun bədəndə çevrilməsini azaldan və təsirini maneə törədən dərmanlar istifadə edən insanlarda hipertoniya, preeklampsi və dölün böyüməsində məhdudiyyət kimi xəstəliklərin daha çox rast gəlindiyi müəyyən edilmişdir. Buna görə də, hamiləliyin planlaşdırılması zamanı və hamiləlik prosesində fol turşusu əlavəsi diqqətlə nəzərdən keçirilməlidir.
Fol turşusu çatışmazlığının səbəbi nədir?
DNT və RNT zəncirləri bədənimizdəki genetik quruluşumuzun əsasını təşkil edir. Bu strukturların komponentləri zülallardan ibarətdir və onların bir-birinə çevrilməsini təmin edir. L-Metilfolat sintetik olaraq qəbul edilən fol turşusunun və ya folatın Metilentetrahidrofolat Reduktaza fermenti tərəfindən çevrilməsinin məhsuludur. Bu maddə sağlam xromosom quruluşunun formalaşması üçün vacibdir. Yeni hüceyrə əmələ gəlməsi üçün istifadə ediləcək DNT və RNT zəncirlərinin olmaması, yeni qan istehsalının, dərinin yenilənməsinin, dırnaqların və saçların yenilənməsinin pozulduğu anlamına gəlir .
Fol turşusu çatışmazlığının əlamətləri hansılardır?
Fol turşusu çatışmazlığı orqanizmdə DNT və RNT-nin formalaşmasına təsir göstərərək bir sıra sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Anemiya, yorğunluq, dəri problemləri və anadangəlmə qüsurlar kimi simptomlar fol turşusu çatışmazlığının göstəriciləri ola bilər.
Hamilə qadınlar gündə nə qədər fol turşusu qəbul etməlidir?
Hamilə qadınlar gündəlik 400 mikroqram folat qəbul etməklə bu çatışmazlığı kompensasiya edə bilərlər. Bu gündəlik qəbul miqdarı hamiləliyə hazırlıq üçün kifayətdir və bu miqdarda gündəlik istifadə gündəlik qan istehsalı, yəni qan hüceyrələrinin istehsalı üçün də kifayət edəcəkdir.
Fol turşusu əlavələri qəbul edərkən nələrə diqqət etmək lazımdır?
Fol turşusu əlavələrini düzgün dozalarda qəbul etmək vacibdir. Fol turşusu əlavələri sağlam qidalanma proqramını əvəz etməməlidir. Balanslaşdırılmış pəhrizə əlavə olaraq əlavələr qəbul edilməlidir. Fol turşusu ilə zəngin qidaların müntəzəm istehlakı əlavələrlə birlikdə qəbul edilməli bir yanaşmadır.
Hansı qidalarda fol turşusu var və onu gündəlik rasionumuza necə daxil edə bilərik?
Fol turşusu təbii olaraq meyvələrdə, tərəvəzlərdə və qoz-fındıqda olur. Meyvələrdən; banan, çiyələk, böyürtkən, kivi, nar və manqo. Tərəvəzlərdən gül kələm, brokoli, bamya, pırasa və çuğundur fol turşusu ilə zəngin qidalardır. Günəbaxan tumları, fıstıq və pekan ən çox fol turşusu ehtiva edənlər arasındadır. Bu qidaların gündəlik qida rasionumuza daxil edilməsi əskikliyimizin qarşısını alacaq.
Fol turşusu qəbulunun hamiləlikdən başqa orqanizmə hansı faydaları var?
Fol turşusu yalnız hamiləlik dövründə deyil, həm də ümumi sağlamlıq üçün mühüm rol oynayan bir qidadır. B9 vitamini kimi tanınan fol turşusu DNT-nin formalaşmasında, amin turşularının sintezində və vitamin mübadiləsində mühüm rol oynayır. Buna görə də fol turşusu sağlam bədən üçün vacibdir. Əvvəla, fol turşusu ürək-damar sağlamlığı üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Fol turşusu homosistein səviyyəsini aşağı salaraq ürək sağlamlığını dəstəkləyir. Yüksək homosistein səviyyələri ürək-damar xəstəlikləri riskini artıra bilər. Fol turşusu beyin sağlamlığı üçün də vacibdir. Beyin funksiyalarını qorumaq və optimallaşdırmaq lazımdır. Adekvat fol turşusu qəbulu idrak funksiyasını qorumağa kömək edə bilər.
Qan hüceyrələrinin və qan dövranı sisteminin sağlamlığı da fol turşusunun təsiri altındadır. Fol turşusu qırmızı qan hüceyrələrinin və digər qan hüceyrələrinin istehsalında rol oynayır. Bu, sağlam qan dövranı və oksigen daşıma qabiliyyəti üçün vacibdir. Fol turşusu immunitet sistemi üçün də vacibdir. İmmunitet sistemi bədəni infeksiyalara qarşı qoruduğu halda, fol turşusu qəbulu bu prosesi dəstəkləyə və immunitet funksiyalarını gücləndirə bilər.
Fol turşusu çatışmazlığı tez-tez anemiya kimi problemlərə səbəb ola bilər. Bununla belə, fol turşusu olan qidaları müntəzəm olaraq istehlak etmək və ya əlavələr qəbul etmək ümumi sağlamlıq və rifahı dəstəkləyə bilər. Odur ki, fol turşusunun sağlamlığa müsbət təsirlərini nəzərə alaraq, onun qidalanma proqramına daxil edilməsi vacibdir.
Fol turşusunun yan təsirləri
Bədənə təbii olaraq qəbul edilən fol turşusunun heç bir əks təsiri yoxdur. Qeyri-təbii üsullarla istehsal edilən sintetik fol turşusu əlavə olaraq və ya yüksək dozada qəbul edilərsə, bəzi yan təsirlər yarana bilər. Bu problemlərə adətən nəfəs darlığı, üzün, dilin, dodaqların və boğazın şişməsi kimi allergik reaksiyalar daxildir. Belə simptomlar baş verərsə, dərhal bir tibb müəssisəsinə müraciət edilməlidir. Bu simptomlar ciddidir və ölümlə nəticələnə bilər. Bu cür simptomlar çox yaygın olmasa da, daha yüngül və daha çox görülən yan təsirlər ürəkbulanma, qusma, şişkinlik, qaz problemləri, iştahsızlıq, hiperaktivlik, depressiya, bədəndə səpgi və qaşınma, yuxu pozğunluğu, əzələ daralması və s. əzələ spazmları, konsentrasiyanın olmaması və qıcıqlanma simptomlarıdır.
Hansı qidalarda fol turşusu var?
Sağlam həyat üçün gündə 400 mkq fol turşusu qəbul etmək lazımdır. Bu ehtiyac gündəlik yeməklə ödənilir. Ancaq hamiləlik və ya malabsorbsiya kimi hallarda həkimə müraciət edərək fol turşusu əlavələri qəbul edilə bilər.
Hansı qidaların fol turşusu olduğunu maraqlandırırsınızsa, fol turşusu ilə zəngin qidalar bunlardır:
Paxlalılar: Paxlalılar fol turşusu ilə çox zəngindir. Xüsusilə mərcimək, lobya və noxudlara üstünlük vermək olar. Bir kasa mərcimək gündəlik tələb olunan fol turşusunu ehtiva edir.
Yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər: Fol turşusu latınca yarpaq mənasını verən folum sözündən götürülüb. Bunun səbəbi yaşıl yarpaqlı tərəvəzlərin bol miqdarda fol turşusu ehtiva etməsidir. Xüsusilə ispanaq, kələm, nanə, cəfəri, kahı kimi tərəvəzlərdə boldur. Qulançarda bir çox vitamin və minerallarla birlikdə fol turşusu var. Həm dadlı, həm də qidalı olduğu üçün ona üstünlük verilir. Yarım kasa qulançar gündəlik fol turşusu ehtiyacının üçdə birini ödəyir.
Portağal, limon, naringi və qreypfrut kimi sitrus meyvələri fol turşusu üçün üstünlük verilən meyvələr arasındadır. Bir stəkan portağal suyu orta gündəlik fol turşusu ehtiyacının beşdə birini ödəyir.
Detoks qidalarından biri kimi tanınan brokoli həm də fol turşusunun yaxşı mənbəyidir. Tərkibindəki vitamin və minerallardan tam yararlanmaq üçün onu buxarda bişirmək məsləhətdir. Hətta bir fincan brokoli gündəlik fol turşusu ehtiyacının təxminən dörddə birini təmin edir.
Yumşaq konsistensiyası ilə yağı xatırladan avokado, yağ turşuları, K vitamini və fol turşusu baxımından çox zəngindir. Bu meyvə səhər yeməyi, salat və sendviçlərdə istifadə edilərək gündəlik həyatda istehlak edilə bilər: Fındıq yüksək miqdarda zülal, vitamin və mineral ehtiva etməklə yanaşı, zəngin lif tərkibi ilə də seçilən bir qidadır.
Bundan əlavə, fındıq yüksək miqdarda fol turşusu ehtiva etdiyi üçün istehlak edilməsi tövsiyə olunur. Xüsusilə mal əti qaraciyərində yüksək miqdarda fol turşusu var. Böyrək də fol turşusu ilə zəngindir. Bu qidaları istehlak edərkən, onların təzə olmasına və gigiyenik mühitdə hazırlanmasına diqqət yetirilməlidir.
Çuğundur: Bir çox mineral və vitamin baxımından zəngin olan çuğundurun tərkibində gündəlik orta hesabla fol turşusu qəbulunun üçdə biri olur, tərkibində müxtəlif vitaminlər, minerallar və zülallar olan fol turşusu baxımından da zəngin bir qidadır.
Fol turşusu baxımından zəngin olan digər qidalar arasında günəbaxan tumları, banan, çiyələk, kərəviz, tahin, qoz, buğda daxildir. papaya, Brüssel kələmi, soya, bamya, pomidor suyu, balqabaq bu qidalar bir şəkildə istehlak edilərək, orqanizmin ehtiyac duyduğu fol turşusu təbii yolla əldə edilir.
Ayşən Vəli