Rusiya Suriyadan getdimi? – AKTUAL

Suriyada hakimiyyətə gələn silahlı müxalifətin lideri Əhməd əl-Şaraa (Əbu Məhəmməd əl-Culani ləqəbi ilə tanınır) ərəb televiziya kanallarına proqram müsahibəsi verərək ölkənin yeni rəhbərliyinin prioritetlərini açıqlayıb. Onun ən səs-küylü etirafı keçmiş prezident Bəşər Əsədə sığınacaq verən Moskva ilə bağlı olub. Əhməd əş-Şaraa əmin olduğu kimi, yeni hakimiyyət Rusiyaya qarşı deyil, lakin onun Suriyadakı əvvəlki siyasətinə yenidən baxılmasını gözləyir. Sızdırılan məlumatlara görə, Rusiya artıq Suriyada iki hərbi bazasını saxlamaq üçün danışıqlar aparır. Bu fonda dünya və regional güclər Bəşər Əsədin irsini rədd edən bir ölkədə nüfuz uğrunda mübarizəyə başlayıb.

Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyindən sonra Əbu Məhəmməd əl-Culani ləqəbindən imtina edən və indi özünü Əhməd əş-Şara adlandıran “Həyat Təhrir əl-Şam” qruplaşmasının rəhbəri müsahibəsində dünya ölkələri ilə münasibətlərində Suriya üçün yeni təlimatları açıqlayıb. Dəməşqdə hakimiyyətə gələn silahlı birləşmələrin liderinin “Əl-Ərəbiyyə”, “Əl-Hədas” və “Suriya” telekanallarına verdiyi cavablarda əsas mesajı Suriyanın gözlənilən bir zonaya çevrilməsi ilə bağlı bədbin proqnozların əksinə olaraq bildirib ki, yeni hakimiyyət belə bir ssenarinin qarşısını almaq niyyətindədir.

Əhməd əl-Şaraanın bu baxımdan qeyd etdiyi kimi, uzun illər davam edən müharibə və münaqişədən sonra Suriya “daha ​​böyük dağıntılara səbəb ola biləcək yeni zəiflədici münaqişələrə girməyə” tab gətirə bilməz. Onun sözlərinə görə, sülhü və sabitliyi qorumağı qarşısına əsas vəzifə kimi qoyan yeni hökumət “inqilabçı zehniyyəti rəhbər tutmamalıdır”. Bütün bunların fonunda Əhməd əş-Şaraa The Washington Post qəzetində dərc olunmuş müsahibəsində Rusiya, İran və İsraillə gələcək münasibətlərə ən çox diqqət yetirərək, bu üç sahənin Dəməşqdə baş verən dəyişikliklərin işarəsinə çevriləcəyini açıq şəkildə bildirib. Müsahibənin əsas məqamları bir vaxtlar prezident Əsədin devrilməsinə imkan verməyən və onun hakimiyyətini demək olar ki, on ilədək uzatan Moskvaya aid olub. Buna baxmayaraq, Əhməd əl-Şaraanın izah etdiyi kimi, bu, Rusiyaya qarşı olmayan, lakin Dəməşqə qarşı siyasətinə yenidən baxılmasını gözləyən yeni Suriya hakimiyyətləri üçün keçilməz maneə ola bilməz.

Onun cavabından belə çıxır ki, təftiş əvvəlki kursdan tamamilə imtina etməyi nəzərdə tutmalıdır. "Ruslar çökməkdə olan Əsəd rejimindən yorulub və Suriyanın yeni rəhbərliyi Rusiyaya yeni münasibətlər qurmaq imkanı verib", - Əhməd əl-Şara deyib. Onun sözlərinə görə, bu baxımdan Dəməşqdə hakimiyyətin süqutundan sonra Suriyanın yeni rəhbərliyi münasibətlərin ümumi maraqlara cavab verəcək yeni mərhələsinə ümid edərək Rusiyaya qarşı heç bir kəskin addım atmayıb.

Bundan əvvəl Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Mixail Boqdanov bildirib ki, Moskva “Həyat Təhrir əş-Şam” qruplaşmasının siyasi komitəsi ilə birbaşa əlaqə qurub. O, Suriyadakı Rusiya hərbi bazaları ətrafında yaranmış vəziyyəti şərh edərək deyib ki, onların gələcək taleyi ilə bağlı heç bir qərar verilməyib, lakin Yaxın Şərq regionunda terrorla mübarizə hələ bitməyib və Rusiyanın hərbi mövcudluğu bunda mühüm rol oynayır. Rusiya Suriyanın yeni hakimiyyət orqanları ilə ölkədə özünün iki hərbi bazasının saxlanması məsələsini müzakirə edir. “Moskva hazırda yeni hakimiyyət nümayəndələri ilə Suriyadakı mövcudluğunun saxlanması və Rusiyanın Tartus və Latakiyadakı hərbi bazalarının əvvəlki statusu ilə bağlı danışıqlar aparır. Rusiya tərəfi müvəqqəti təhlükəsizlik təminatlarını təmin edib, ona görə də hərbi bazalar adi rejimdə işləyir”, - deyə mənbə bildirib.

Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan da ötən həftənin sonunda Rusiyanın Suriyada gələcək hərbi mövcudluğu mövzusunu şərh edərək, “hərbi obyektlərin taleyinin Moskva ilə Dəməşqdə yeni hakimiyyət orqanları arasında danışıqlar çərçivəsində həll olunacağını” təsdiqləyib. “Biz də öz növbəmizdə müşahidə edəcəyik”, - deyə türkiyəli nazir əlavə edib.

Dünya ölkələri yeni hakimiyyətdən nə gözləyir?

Ötən həftə yeni hakimiyyətə məxsus silahlı qüvvələrinin Rusiya bazalarının yerləşdiyi Latakiya və Tartus əyalətlərinə tam nəzarəti bərqərar etdiyini, lakin Tartus və Xmeymimdəki hərbi obyektlərin ərazisinə daxil olmadığı bildirib. Rusiya Suriyanın yeni hakimiyyət orqanları ilə müsbət razılaşmalar əldə etmək imkanını özündə saxlasa da, devrilmiş prezident Əsədin digər əsas müttəfiqi olan İran, görünür, yaxın gələcəkdə belə bir fürsətdən məhrum olacaq. “İranın layihəsi zərərlidir və Suriyada baş verənlər region üçün təhlükəli olan İran layihəsi üzərində qələbədir. Biz İranın Suriyadakı mövcudluğuna son qoya bildik”, - Əhməd əl-Şara ərəb televiziya kanallarına müsahibəsində deyib. “Biz İran xalqına qarşı düşmən deyilik. Bizim problemimiz ölkəmizə ziyan vuran siyasət idi”, - deyə o əlavə edib və bununla da Tehranla münasibətlərin yenidən başlaması ehtimalını istisna edib.

Bundan əlavə, o, Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyindən sonra İran varlığına qarşı mübarizə bəhanəsi ilə 500-dən çox hava hücumu həyata keçirən baş nazir Benyamin Netanyahu hökumətinin arqumentlərini “zəif” adlandıraraq İsrailin son hərəkətlərini pisləyib. Eyni zamanda, o bildirib ki, Suriya İsraillə münaqişəyə can atmır. Bu mənada Ankara daha qətiyyətlidir. “Yeni Şafak” qəzetinin yazdığına görə, Türkiyə Suriyada İsrail təyyarələrini ölkənin şimalında fəaliyyət göstərən Kürd Xalq Müdafiə Qüvvələrinə dəstək verəcəyi təqdirdə vurmaq niyyətindədir.

Bunun fonunda Rusiyanın geosiyasi rəqibləri – Qərb ölkələri də yeni Suriyada öz təsir dairələri uğrunda mübarizəyə qoşulublar. Almaniya kansleri Olaf Şolz əmin olduğu kimi, Avropa Suriyanın yenidən qurulmasına kömək edəcək. “Suriyanın bir dövlət olaraq suverenliyini və ərazi bütövlüyünü qoruyub saxlaması da vacibdir. Heç bir ölkə başqasının, daha güclüsünün arxası ola bilməz”, – o, X sosial şəbəkəsindəki səhifəsində yayımladığı videomüraciətdə deyib: “Bunu təmin etmək yeni rəhbərliyin ən mühüm vəzifəsidir. Onunla bu əsasda işləyəcəyik. Avropa da bərpaya kömək edəcək”.

Ümumiyyətlə, Suriyanın yeni lideri var gücü ilə inandırmağa çalışır ki, yeni hakimiyyət nə xarici, nə də daxili siyasətdə radikal hərəkət etməyəcək. Söz verdiyi yeganə müharibə Kaptaqona qarşı müharibə idi. Qərb Əsədi bu dərmanı istehsal etməkdə və bütün Yaxın Şərqdə yaymaqda ittiham edirdi. Əl Culani “inqilabi fəaliyyətdən millət quruculuğuna” keçidin vacibliyindən danışıb. Düzdür, o, bu keçidin necə baş verəcəyi, yeni hakimiyyətin dini və milli azlıqlarla (kürdlər, druzlar, ələvilər, xristianlar) münasibətlərinin necə inkişaf edəcəyi barədə danışmayıb. Amma Qərb artıq açıq şəkildə bəyan edib ki, Suriyanın yeni hakimiyyət orqanları ilə münasibətləri bundan asılı olacaq. Həm Avropa, həm də ABŞ bildirir ki, ölkədə legitimliyi Suriyanın bütün siyasi qüvvələri tərəfindən tanınan hakimiyyətlər olmalıdır.

Və daha bir vacib məqam: Əl-Culani keçmiş hakimiyyətdən qisas almaqdan və ya Əsədin tərəfdarlarına qarşı hər hansı repressiya planlarından danışmayıb. Eyni zamanda o, tezliklə müəyyən sənədlərin dərc olunacağını bildirib. Onların sözlərinə görə, Əsəd rejiminin korrupsiyasına dair sübutlar olacaq.

V.VƏLİYEV