"İnsan ürəyini, onu həqiqətən anlayan, etibar edə biləcəyi və dinləməyi bacaran birinə açmalıdır". Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında Psixoloq Psixoterapevt Orxan Şəfizadə deyib.
O bildirib ki, nəzərə alsaq ki, hazırkı dövrdə günün şüarı : Heç kəsə etibar yoxdur və praktika da bunu təsdiqləyir: "Bunun üçün də bir Psixoloq, Psixoterapevt olarsa, daha uyğun olar. Əsas məsələ, mütəxəssisin neytral, mexanizm, psixo-funksiya olaraq, səmimi, mühakiməsiz və dəstək göstərməyə hazır olmasıdır.
Psixoloqa getmək üçün müəyyən bir problem yaşamaq şərt deyil. Aşağıdakı hallarda psixoloqa müraciət etmək faydalıdır:
1. Emosional problemlər: Depressiya, narahatlıq, stress və ya uzunmüddətli kədər hiss etdikdə.
2. Həyat çətinlikləri: Ayrılıq, itki, iş problemləri, yeni mühitə uyğunlaşma.
3. Şəxsi inkişaf: Özünü daha yaxşı tanımaq, emosiyalarını idarə etmək və həyat keyfiyyətini artırmaq istəyənlər.
4. Münasibət çətinlikləri: Ailə, dost və ya iş yoldaşları ilə konfliktlər yaşadıqda.
5. Psixi sağlamlıq problemləri: Panik atak, fobiyalar, yuxu pozğunluqları kimi vəziyyətlərdə.
Psixoloq dəstəyi, həm problemlərin həllində, həm də ümumi psixi rifahın gücləndirilməsində mühüm rol oynayır.
İnsanın psixoloqa hər şeyi danışmaması müxtəlif səbəblərlə bağlı ola bilər və bu, hər zaman özgüvənsizliklə əlaqəli deyil. Aşağıda mümkün səbəbləri qeyd etmişəm:
1. Etimad məsələsi: İnsan, psixoloqa tam etibar etməyə vaxt lazım olduğunu hiss edə bilər. Bu, xüsusən də ilk görüşlərdə təbii bir reaksiyadır.
2. Utanc hissi: Bəzi mövzular insana çox şəxsi və ya utandırıcı gələ bilər, buna görə danışmağa çətinlik çəkə bilər.
3. Problemə öyrəşmə: İnsan, yaşadığı problemi yetərincə ciddi qəbul etməyə və ya paylaşmağın faydalı olacağına inanmayıb susa bilər.
4. Özünü açma qorxusu: Həqiqi emosiyaları və düşüncələri paylaşmaq bəzi insanlar üçün çətin ola bilər, çünki bu, onları həssas vəziyyətə sala bilər.
5. Doğru psixoloqu tapmamaq: Bəzən insan, psixoloqun onu tam anladığını və ya rahatlıq verdiyini hiss etmirsə, hər şeyi danışmağa meyilli olmur.
Bu davranış özgüvənsizlikdən çox, insanın daxili müdafiə mexanizmləri ilə bağlıdır. Vaxt keçdikcə, münasibət qurulduqca və psixoloqa olan etibar artdıqca, insan daha çox açılmağa meyilli ola bilər.
Psixoloqun pasientlə etibarlı və açıq bir ünsiyyət qurması üçün bəzi vacib prinsiplər var:
1. Etimad mühiti yaratmaq: Pasientə hər şeyin məxfi saxlanacağını və onun bölüşdüyü məlumatların yalnız müalicə prosesinə kömək edəcəyini izah edin. Etibarın əsasını məxfilik və dürüstlük təşkil edir.
2. Aktiv dinləmə: Pasientin danışdığı hər şeyi diqqətlə dinləyin və onun sözünü kəsməyin. Həmçinin, bədən dili ilə (başınızı tərpətmək, təbəssüm) onun dediklərinin sizin üçün vacib olduğunu göstərin.
3. Empatiya və dəstək göstərmək: Onun hisslərini anlamağa çalışın və heç bir şəkildə mühakimə etməyin. “Bu hissləri keçirmək çox çətin ola bilər” kimi cümlələr istifadə edin ki, o, sizin anlayışlı olduğunuzu hiss etsin.
4. Narahatlıq yaratmayan suallar vermək: Pasienti rahatlaşdırmaq üçün açıq və yumşaq suallar verin. Məsələn, “Bu barədə bir az daha ətraflı danışmaq istərdinizmi?”
5. Tənqid və mühakimədən çəkinmək: Onun söylədiklərini tənqid etməkdən, məsləhət verməyə tələsməkdən və ya davranışlarını qiymətləndirməkdən çəkinin.
6. Özünüzü əlçatan etmək: Danışarkən mehriban, sakit və dəvət edən ton istifadə edin. Pasientin sizinlə danışmağa hər an hazır olduğunu hiss etməsi vacibdir.
7. Vaxt və səbir göstərmək: Pasientin açılması üçün vaxt lazım ola bilər. Səbirli olun və bu prosesi təbii buraxın.
Əsas məqsəd pasientin özünü təhlükəsiz və başa düşülmüş hiss etməsini təmin etməkdir. Bu, onun sizinlə daha açıq danışmasına imkan yaradacaq".