...Elm adamları hələ də radio partlayışlarının nə qədər sürətli baş verdiyini dəqiq başa düşmürlər, lakin yeni araşdırmalar kosmosun hər yerindən gələn bu sirli radio siqnallarının mənşəyini ortaya qoyur.
SİA xarici qaynaqlara istinadən xəbər verir ki, tədqiqatın nəticələri Nature jurnalında dərc edilib.
İndiyə qədər elm adamları radio dalğalarında görünən qısa elektromaqnit şüalanmaları olan sürətli radio partlayışları haqqında çox az şey bilirlər.
Əsasən bunlar orta tezliyi 1400 Hz olan radio impulslardır. Lakin radio partlayışları saniyənin kəsirlərində görünərək yox olur və buna görə də Kainatın bizə göndərdiyi ən sirli siqnalları təmsil edir.
Radio partlayışları mənbələrinin Yerdən milyonlarla və milyardlarla işıq ili uzaqda olduğu bilinir.
Aparıcı nəzəriyyələrdən biri radio partlayışlarının kainatın ən güclü maqnit sahəsinə malik neytron ulduzunun bir növü olan maqnitarlar tərəfindən yaradıldığını göstərir. Fərz edilir ki, ulduzun maqnit sahəsi ilə onun cazibə qüvvəsi arasındakı qarşılıqlı təsir “ulduz zəlzələləri” ilə nəticələnir və bunlar radio partlayışları yaradır.
Ancaq radio işığının bütün bu yanıqları eyni davranmır, yəni onları yaratmağın başqa yolları da var. Tədqiqat müəlliflərinin fikrincə, bu radiosiqnalların gəldiyi qalaktikaların öyrənilməsi onların görünüşünə hansı ətraf mühit şəraitinin kömək etdiyini öyrənməyə imkan verib. Radio partlayışlarının gəldiyi qalaktikaların diqqətlə təhlili göstərib ki, sürətli radio partlayışları adətən çoxlu “gənc” ulduzların olduğu qalaktikalarda baş verir. Ancaq eyni zamanda, bu qalaktikalar olduqca nadir olan çox böyük bir kütləyə malikdir.
Digər tərəfdən, “gənc” ulduzlar çox vaxt çox kütləvi olurlar və bir fövqəlnovaya partlamadan əvvəl qısa müddətə davam edirlər. Nəticədə neytron ulduzları, o cümlədən maqnitarlar yaranır. Astronomlar “gənc” ulduzlarla dolu qalaktik mühitlərin radio partlayışları mənbələrinin yaradılması üçün vacib olduğu qənaətinə gəliblər.
Alimlər onu da müəyyən ediblər ki, qalaktikadakı metalların miqdarı da bunda rol oynayır. Kütləvi qalaktikalar adətən aşağı kütləli həmkarlarından daha çox metala malikdir və daha çox kütləli ulduzlar yaratmağa meyllidirlər. Astronomiyada metallar hidrogen və heliumdan daha ağır olan kimyəvi elementlərdir və bu, Kainatdakı bütün maddələrin əsasını təşkil edir.
Eyni zamanda alimlər deyirlər ki, yeni ulduzların meydana çıxması ilə demək olar ki, eyni sürətlə qalaktikalarda fövqəlnovalar meydana çıxır. Buna görə də, əgər maqnitarlar radio partlayışları yaradırsa, o zaman sürətli radio partlayışlarının paylanması qalaktikada fövqəlnovaların paylanmasına uyğun olmalıdır, lakin bu belə deyil.
Buna görə də, alimlərin fikrincə, bu tip neytron ulduzları qəribə radio impulslarının əsas mənbəyi deyil. Digər tərəfdən, radio partlayışlarını yaradan maqnitarlar ikili ulduzların birləşməsi ilə yaradıla bilər. Bu, çoxlu böyük ulduzların olduğu qalaktikalarda baş verə bilər.
Bu tədqiqat radio partlayışlarının mənbələri sualına qəti şəkildə cavab vermir, lakin maqnitarların vəziyyətini gücləndirir və xüsusi qalaktik mühitin bu siqnalların yaranmasına kömək etdiyini göstərir.
Nazlı Almuradova