Hukun tərcüməsi qeyri-ənənəvi hesab olunurAlimlər 300 il əvvəl iki latın sözünü səhv tərcümə ediblər
Virginia Universitetinin fəlsəfə doktoru, professor Daniel Huk İsaak Nyutonun birinci qanununun tərtibində səhv aşkar edin. Onun fikrincə, fizikin kəşfi 300 il bundan əvvəl latın dilindən ingilis dilinə səhv tərcümə edilib.
Hukun araşdırması 2023-cü ilin yanvarında "Philosophy of Science" jurnalında dərc olunub. Alim qeyd edib ki, tərcümə edilən birinci hərəkət qanunu adətən belə səslənir: “Cismə xarici qüvvə təsir etmədikcə, hərəkətsiz qalır və ya bərabər şəkildə hərəkət edir”. Lakin Huka görə, latın dilindən "nisi quatenus" bağlayıcısı “əgər” kimi deyil, “çünki” kimi tərcümə edilməlidir.
Buna görə də, birinci qanunu təfsir etməyin ən yaxşı yolu belə olardı: "Cismin vəziyyətindəki hər dəyişiklik tətbiq olunan qüvvələr nəticəsində baş verir" və ya "Cismlər yalnız güclə sürətlənir"
Hukun tərcüməsi qeyri-ənənəvi hesab olunur
Huk əsərində yazır ki, bəzi alimlər onun Nyutonun birinci qanununu tərcüməsini vəhşi və qeyri-ənənəvi, bəziləri isə açıq-aşkar hesab edirlər. “Birinci qanunun güclü oxunuşu, mənim bildiyimə görə, heç vaxt çapda aydın şəkildə ifadə edilməmiş və müdafiə edilməmişdir. Əksinə, qanunun zəif oxunuşları onlarla görkəmli tarixçi, filosof və fizik tərəfindən açıq-aydın təsdiqlənib”.
Eyni zamanda professorun sözlərinə görə, alimin ölümündən sonra nəşr olunduğu üçün Nyutonun özü səhvlə ilk tərcüməni görməyib. Huk həmçinin hesab edir ki, onun tərcüməsi Nyutonun davamçıları arasında yaranan fikir ayrılıqlarını aradan qaldıracaq.
Bundan əvvəl Fransada Nyutonun nadir kitabı tapılmışdı
2020-ci ildə Nyutonun Kainatdakı cisimlərin hərəkətini əks etdirən klassik mexanikanın üç ən mühüm qanununu təsvir edən fundamental əsərinin “Təbiət fəlsəfəsinin riyazi prinsipləri” adlı ilk nəşrinin nüsxəsi Fransada aşkar edilib.
Korsika adasındakı Ajaccio şəhərindəki Fesch kitabxanasında nadir kitab tapılıb. XVII əsr əsərinin 1687-ci ildə latın dilində nəşr olunan ilk nüsxələrindən biridir. Əsər əsas zalın yuxarı rəflərində idi. Kitabxana əməkdaşlarının sözlərinə görə, kitab Napoleon Bonapartın kiçik qardaşı Lüsyen Bonapartın biblioqrafik göstəricisinin tədqiqi nəticəsində aşkarlanıb.
Orijinal nəşrlər kolleksiyaçılar tərəfindən yüksək qiymətləndirilir. Beləliklə, nüsxələrdən biri Christie's auksionunda 3,7 milyon dollara satılıb.
V.VƏLİYEV