Son zamanlar trendə çevrilən mədəkiçiltmə əməliyyatı arıqlamaq və daha sağlam həyat sürmək istəyən bir çox insan üçün perspektivli həll yolu ola bilər. Ancaq hər hansı bir cərrahi müdaxilədə olduğu kimi, bu prosedur da müxtəlif çətinliklər və gözlənilməz yan təsirlər gətirə bilər.
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.
Əməliyyatından sonra ən çox rast gəlinən təəssüf və şikayətlər:
Bu real həyat təcrübələri əməliyyat prosesini düşünənlər üçün mühüm ola bilər.
Yeməkdən həzz almamaq
Mədəkiçiltmə əməliyyatından sonra bəzi xəstələrdə yeməyə qarşı laqeydlik və dad hissi azala bilər. Bu, əvvəlki kimi yeməkdən həzz almamağınıza səbəb ola bilər. Bu peşmanlıq əməliyyatdan sonra tez-tez rast gəlinən bir hadisədir və prosedurdan əvvəl yemək sevən insanlarda daha çox özünü göstərir.
Dad duyğusunun dəyişməsi və yeməkdən həzzin itirilməsi əməliyyatdan sonrakı dövrdə psixoloji və fiziki uyğunlaşma prosesinin bir hissəsi kimi baş verir. Ancaq bu vəziyyət uzun müddət davam edərsə, insanın psixoloji sağlamlığına mənfi təsir göstərə və yenidən kökəlmə riski yarada bilər. Qida asılılığı kimi pis vərdişlər təkrar yarana bilər, nəticədə mədə böyüməsi və çəki artımı olar.
Bu vəziyyəti idarə etmək psixoloq və ya həkimlə işləmək vacibdir. Mütəxəssislər sizə sağlam qidalanma vərdişləri yaratmağa və qida asılılığının öhdəsindən gəlməyə kömək edə bilər. Bu vəziyyət adətən əməliyyatın ilk 6 ayında daha çox özünü göstərir və zamanla azalır.
Yavaş yemək vərdişinə düşməmək
Əməliyyatdan sonra sürətli yemək böyük problem ola bilər. Əməliyyatdan əvvəl yavaş-yavaş yemək vərdişinə yiyələnmək bu prosesi daha asan keçirməyə kömək edəcək. Sürətli yemək kiçik mədənizin çox dolmasına və yeməyin yapışmasına səbəb ola bilər. Bu vəziyyət həm narahat edici, həm də ağrılı ola bilər.
Yeməyin kiçik mədədə ilişib qalmaması üçün yeməklərinizi yavaş-yavaş və hərtərəfli istehlak etməlisiniz. Yeməyinizi udmazdan əvvəl, hər dişləmənin kartof püresi konsistensiyasına malik olduğundan əmin olun. Kiçik dişləmələr alın və yavaş-yavaş yeməyə davam edin. Hər yeməkdə 10-15 dəqiqə ərzində təxminən 2 xörək qaşığı yemək yeyin. Bu diqqətli yemək təcrübələri yemək vaxtlarını daha idarəolunan edir və yeməkdən həzz almanıza kömək edir.
Bu vəziyyəti daha yaxşı idarə etmək üçün ən yaxşı yanaşma, diqqətli yemək vərdişləri qazanmağınıza və həddindən artıq yemək dövriyyəsini pozmağınıza kömək etmək üçün təlim keçmiş diyetisyen, psixoloq və ya həkimlə işləməkdir. Mütəxəssislər sizə yavaş-yavaş yeməyə və və sağlam qidalanma vərdişlərini mənimsəməyə kömək edə bilər.
Araşdırmalar göstərir ki, yavaş-yavaş yemək vərdişi toxluq hissini artırır və çəkiyə nəzarəti təmin edir. Əməliyyatdan sonra sürətli yemək yeyən xəstələrin 60%-nin mədə narahatlığı və qida saxlama kimi problemlərlə üzləşdiyi bildirilir.
Arıqladıqdan sonra artıq dəri problemi
Əməliyyatdan sonra sürətli çəki itkisi tez-tez rast gəlinən bir hadisədir və çox vaxt artıq dəri problemləri ilə nəticələnir. Arıqlama miqdarından, yaşınızdan və dəriniz elastikliyindən asılı olaraq, bədəninizdə sıx bir dərinin olmasını gözləyə bilərsiniz. Piylənmənin artması ilə daha çox insan arıqlama əməliyyatına müraciət edir və bunun nəticəsində artıq dəri problemləri yaşayır.
Dərinin çıxarılması əməliyyatı, bariatrik cərrahiyyədən sonra edilən plastik əməliyyatdır və həddindən artıq çəki itkisi səbəbiylə bədəndən artıq dərini çıxarmaq məqsədi daşıyır. Boyun, qollar, çiyinlər, sinə, qarın, kürək, xüsusi bölgələr və ayaqlar kimi nahiyələrdə yığılan artıq dərilər bu əməliyyatla çıxarıla bilər. Bu proses özünüzə inamı, rahatlığınızı artıra, paltarınızı geyinməyinizi və məşq etməyinizi asanlaşdıra bilər.
Əməliyyatdan sonra ən çox narahatlıq doğuran məsələlərdən biri də sürətli arıqlama nəticəsində qalan dərinin boş və sallanmasıdır. Bu vəziyyət mədə, yuxarı qollar və ayaqlar kimi bölgələrdə özünü göstərə bilər. Xoşbəxtlikdən, artıq dərini sıxmağa kömək edə biləcək bir çox cərrahi və qeyri-cərrahi dərini gücləndirmə prosedurları var. Bu nöqtəyə çatdığınız zaman düzgün həll yolu tapmaq üçün bir mütəxəssislə məsləhətləşə bilərsiniz.
Tədqiqatlar göstərir ki, əməliyyatı keçirən xəstələrin 30-50%-i əməliyyatdan sonrakı dövrdə bədən dismorfiyası yaşayır. Bildirilib ki, bu xəstələrin 25%-də uzun müddət ərzində ciddi psixi sağlamlıq problemləri yaranır. Bu səbəbdən əməliyyatdan əvvəl və sonra psixoloji dəstək almaq prosesin uğurlu idarə olunması üçün çox vacibdir.
Cərrahiyyə sonrası saç tökülməsi
Əməliyyatdan sonra sürətli çəki itkisi saç tökülməsi kimi ümumi yan təsirlərə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət adətən əməliyyatdan 3-6 ay sonra başlayır və 12 aya qədər davam edə bilər. Daha az qida istehlakı və qida maddələrinin udulmasının azalması bədəninizdə sürətli hormonal dəyişikliklərə səbəb olur, stressi artırır və saç tökülməsinə səbəb olur. Əgər əməliyyatdan əvvəl saçlarınız nazik idisə, tökülmələr daha çox nəzərə çarpa bilər, ancaq düzgün qidalanma və qulluqla bu problemi minimuma endirə bilərsiniz.
Saç tökülməsini minimuma endirmək üçün qısa məsləhətlər:
Protein qəbulu: Gündə ən az 60 qram protein istehlak edin.
Vitamin əlavələri: Mütəmadi olaraq tövsiyə olunan vitamin əlavələrini qəbul edin.
Biotin və Sink: Əlavə rejiminizə biotin və sink əlavə edin.
Xüsusi şampun istifadəsi: Nioxin kimi saç tökülməsinə qarşı təsirli şampunlardan istifadə edin.
Dəniz məhsulları istehlakı: Diyetinizə omeqa-3 yağ turşuları ilə zəngin dəniz məhsulları əlavə edin.
Bu addımlar saç tökülməsinə nəzarət etməyə və sağlam saç böyüməsini təşviq etməyə kömək edə bilər. Mədə əməliyyatından sonra saç tökülməsi ilə qarşılaşan bir çox insan, düzgün qidalanma və baxımla saçlarının daha güclü və sağlam qayıtdığını müşahidə edir.
Tədqiqatlar göstərir ki, xəstələrin 30-40%-də bu əməliyyatdan sonra saç tökülməsi müşahidə olunur. Yetərincə protein və vitamin qəbulu saç tökülməsini azaltmaqda mühüm rol oynayır və saçın sağlamlığını yaxşılaşdırır. Bu prosesdə biotin və sink kimi əlavələrdən istifadə saç tökülməsini 50% azalda bilər.
Bir xəstənin təcrübəsi belə deyir: "Əməliyyatdan qətiyyən peşman deyiləm. Kaş ki, yemək zamanı etmək məcburiyyətində qalacağım böyük emosional dəyişiklik üçün bir az daha hazırlıqlı olaydım." Bu cür təcrübələr qida ilə münasibətinizin nə qədər dərindən dəyişəcəyini başa düşməyin vacibliyini vurğulayır.
Elmi məlumat: Araşdırmalara görə, mədə kol əməliyyatı keçirən xəstələrin 80%-i əməliyyatdan sonrakı ilk ildə əhəmiyyətli miqdarda çəki itirir. Bununla belə, bu uğuru saxlamaq üçün xəstələrin 60%-i əməliyyatdan sonrakı ilk beş il ərzində pəhriz və idman planlarına ciddi şəkildə riayət etməlidir.
Morbid piylənmənin həzm sistemi xərçəngləri üçün sübut edilmiş risk faktoru olduğu bilinir. Bundan əlavə, elmi məlumatlar sübut edib ki, piylənməyə görə 10-dan çox xərçəng növünün artması var və üstəlik, bariatrik cərrahiyyə ilə əldə edilən arıqlama bu xərçənglərin əhəmiyyətli dərəcədə azalmasını təmin edir. Buna baxmayaraq mövzu ilə maraqlanan obezite cərrahları bir yana, piylənmə əməliyyatının uzun vədədə xərçəngə səbəb olacağı, xüsusən də mədəaltı vəzi xərçənglərində artım olduğu iddiası bəzən mediaya xüsusilə daxili xəstəliklər mütəxəssisləri tərəfindən təqdim edilir.
Mədəaltı vəzi xərçəngi xərçəngdən ölüm hallarının 5-ci səbəbidir. Yüksək göstərici diaqnozun çətinliyi və bir çox halların gec aşkarlanması ilə bağlıdır. Mədəaltı vəzi xərçəngi ilə piylənmə cərrahiyyəsi arasındakı əlaqəyə dair elmi ədəbiyyatı skan etdiyimiz zaman bu qavrayışın 2001-ci ildəki məqalənin təhrif olunmuş sitatından qaynaqlandığını görürük. Bu məqalədə deyilir ki, xora səbəbiylə mədə rezeksiyası mədəaltı vəzi xərçəngi riskini artıra bilər.
Mədəkiçiltmə əməliyyatı xərçəngə səbəb olurmu?
Bu cərrahiyyə və xərçəng arasındakı əlaqə bir çox araşdırmada müzakirə edilən bir mövzudur. Əksər tədqiqatlar göstərir ki, bu cərrahi müdaxilə bəzi xərçəng növlərinin, xüsusən də piylənmə ilə əlaqəli olanların riskini azaldır. Bu cərrahi prosedurla əlaqəli xərçəng risklərinin necə təsirləndiyinə dair tapıntılar aşağıda verilmişdir:
Döş, yumurtalıq və uşaqlıq xərçəngi kimi bəzi xərçəng növlərinin riskində əhəmiyyətli azalma müşahidə edilmişdir. Əməliyyatdan sonra bu xərçəng növlərinin azaldılmasında təsirli olan əsas amillərdən biri həddindən artıq çəki itkisidir.
Bəzi tədqiqatlar kolorektal xərçəng riskinin artması əlamətlərini tapsa da, bu əlaqə qəti şəkildə sübut edilməmişdir. Buna görə də, mədəkiçiltmə əməliyyatı və xərçəng riskləri arasındakı əlaqəni aydınlaşdırmaq üçün daha çox araşdırmaya ehtiyac var. Ümumiyyətlə, bu cərrahi metodun piylənmə ilə əlaqəli xərçənglərə müsbət təsirinin potensial riskləri üstələdiyi hesab edilir. Bu nəticələr xəstələr üçün fərdi müalicə və təqib strategiyalarının əhəmiyyətini vurğulayır.
Mədəkiçiltmə əməliyyatından sonra hansı xərçəng növləri görülə bilər?
Mədəkiçiltmə əməliyyatından sonra xəstə xüsusilə həzm sistemi xərçəngi riski altındadır.
Əməliyyatdan əvvəl xərçəng müayinəsi lazımdırmı?
Mədə əməliyyatından əvvəl tövsiyə olunan xərçəng müayinəsi xəstələrin sağlamlığı üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Xüsusilə, həzm sistemi xərçəngləri bu cərrahi əməliyyatın təhlükəsizliyinə birbaşa təsir göstərə bilər. Endoskopik müayinə mədə və qida borusu xərçənglərini erkən mərhələdə aşkar etmək imkanı verir. Bu skan üsulu əməliyyatın müvəffəqiyyət nisbətini artırır və ağırlaşma riskini minimuma endirir.
Xəstələrin mövcud sağlamlıq vəziyyətini nəzərə alaraq aşağıdakı qiymətləndirmələr aparılmalıdır:
- Yuxarı həzm sistemi endoskopiyası: Mədə və yemək borusu nahiyəsini ətraflı şəkildə araşdırır və xərçəng əlamətlərinə baxır.
- Hərtərəfli qan testləri: Anemiya və ya izah olunmayan dəyər dəyişikliklərini müəyyən edin.
- Xəstənin keçmişinin ətraflı təhlili: Həzm sistemi qanaxması kimi simptomları qiymətləndirir.
Bu proses xəstənin təhlükəsizliyini maksimum dərəcədə artırır və mümkün bədxassəli şişlərin əməliyyata müdaxilə etməzdən əvvəl idarə olunmasını təmin edir.
Mədəkiçiltmə əməliyyatından sonra xərçəngin əlamətləri hansılardır?
Mədəkiçiltmə əməliyyatından sonra yarana biləcək xərçəng əlamətləri həzm sisteminə xas problemlər kimi özünü göstərir. Xəstələr tez-tez mədə ağrısı ilə qarşılaşırlar, bu da davamlı ola bilər. Bundan əlavə, səbəbsiz kilo itkisi müşahidə olunur ki, bu da adətən iştahsızlıq ilə bilinir. Qatı qidalar yeyərkən udma çətinliyi xüsusilə aydın olur. Ürəkbulanma və ya qusma başqa bir ümumi simptomdur. Həzm sistemi ilə əlaqəli simptomlara əlavə olaraq, ümumi sağlamlığa təsir edən bəzi əlamətlər var:
- zəiflik
- yorğunluq hissi
- anemiya simptomları
Bu əlamətlər xərçəngə işarə kimi görünsə də, müxtəlif sağlamlıq problemlərindən də qaynaqlana bilər. Buna görə də, bu cür simptomlarla qarşılaşan xəstələrin dərhal həkimə müraciət etmələri çox vacibdir. Çünki erkən diaqnoz müalicənin uğuruna birbaşa təsir edir.
Mədəkiçiltmə əməliyyatı keçirənlər mütəmadi olaraq xərçəng müayinəsindən keçməlidirmi?
Bu cərrahiyyə sonrası xərçəng müayinəsinin əhəmiyyəti xəstələrin sağlam həyat sürmələri üçün kritik faktordur. Mümkündür ki, mədə əməliyyatı keçirmiş şəxslərdə piylənmə ilə bağlı xərçəng riskləri azalır. Lakin bu, xərçəngin müntəzəm müayinəsinə ehtiyacı aradan qaldırmır. Bəzi risklər əməliyyatdan sonra da davam edə bilər və bu risklərin idarə edilməsi erkən diaqnozla mümkündür. Xərçəng müayinələri aşağıdakı xərçəng növləri üçün xüsusilə vacibdir:
- döş xərçəngi
- uşaqlıq xərçəngi
- böyrək xərçəngi
- prostat xərçəngi
- kolon xərçəngi
- Mədə-bağırsaq sistemi xərçəngləri
Bu müayinələr xəstələrin uzunmüddətli sağlamlığını qorumaq üçün lazımdır. Xəstələrin mütəmadi olaraq həkimləri ilə görüşmələri və lazımi sağlamlıq müayinələrindən keçmələri tövsiyə olunur.
Mədəkiçiltmə əməliyyatından sonra xərçəng necə müalicə olunur?
Mədə əməliyyatından sonra xərçəngin müalicəsi xəstənin ümumi vəziyyətinə və xərçəngin mərhələsinə uyğun olaraq diqqətlə planlaşdırılır. Əvvəlcə xəstənin qidalanma vəziyyəti hərtərəfli qiymətləndirilir. Yanlış qidalanma müalicənin effektivliyini azalda bilər, ona görə də qidalanma dəstəyi həyati əhəmiyyət kəsb edir. Kimyaterapiya və radioterapiya üsulları xərçəng hüceyrələrini hədəf alır və xəstəliyin inkişafının qarşısını almağa çalışır. Bu prosesdə:
- Kimyaterapiya xərçəng hüceyrələrini məhv etmək üçün istifadə olunur.
- Yerli xərçəngin müalicəsində radioterapiyaya üstünlük verilir.
- Müalicə prosesində multidissiplinar komanda iştirak edir.
Bu komanda adətən aşağıdakı ekspertlərdən ibarətdir:
- Onkoloq xərçəng müalicəsinin bütün aspektlərini idarə edir.
- Cərrah lazımi cərrahi müdaxilələri həyata keçirir.
- Dietoloq xəstənin qidalanma planını təşkil edir və həyata keçirir.
- Xəstənin müalicəyə reaksiyası mütəmadi olaraq qiymətləndirilir və lazımi düzəlişlər edilir. Beləliklə, müalicə prosesi xəstənin ehtiyaclarına uyğun formalaşdırılır və ən yaxşı nəticələr hədəflənir. Bu yanaşma xəstənin həm fiziki, həm də psixoloji dəstəklənməsini təmin edir.
Ayşən Vəli