AĞALAR İDRİSOĞLU
Mustafa məmləkətimizin axarlı-baxarlı bir bölgəsində böyümüşdü. Özü də çox imkanlı ailənin övladı olmuşdu. Atası İmran kişi uzun illər sovxoz direktoru işləmişdi. Sovetlər Birliyi dağılandan sonra da sovxozu fermer təsərrüfatı eləyib, ona rəhbərlik eləyirdi. Mustafa ailənin bircə övladı idi və atası da ona lazım olan şərait yaratmışdı. Puldan heç bir korluq çəkmirdi. Dərs oxumaqla da arası yox idi. Hətta hərifləri belə lazım olan kimi tanımırdı, amma atasına görə ona əla qiymətlər yazmışdılar və orta məktəbin ən əlaçı şagirdi kimi məktəbi qurtarmışdı. Sənədlərini ali məktəbə versə də və yaxşı pul təklif eləsələr də qəbul ola bilməmişdi. Atası məcbur olub, onu on səkkiz yaşında evləndirmişdi. Mustafanın toyundan bir müddət sonra atası İmran kişi haqq dünyasına qovuşmudu. Bax, həmin vaxtdan sonra Mustafanın qara günləri başladı. Və papağını qarşısına qoyub fikirləşdi:
-İndi mən bundan sonra nə edəcəm? Əlimdə də heç bir sənətim yoxdur.
Çünki o, heç bir iş bacarmırdı. Heç yerdə də işləməmişdi. Bir müddət atasından qalan pulları xərclədi. Bir maşın alıb, "taksavatlıq" elədi. Sonra atasından qalan mal-qoynları da satdı. Artıq tam müflisləşdi. Həmin vaxtı məmləkətimizdə də işsizlik baş alıb gedirdi. Torpaqlar camaata paylansa da qalmışdı başlı-başına. Adamların imkanı olmadığına görə torpaqları əkib-becərə bilmirdilər. Dövlət də torpağı əkib-becərmək üçün camaata heç bir köməklik eləmirdi. Bölgələrdə də fabrik və zavodlar yox idi. Bununla da adamlar ac və yalavac qalmışdılar....
Həmin vaxtı adamların Rusiyaya köçüb getmək axını da başladı. Baxmayaraq ki, Mustafagilin həyətində bir hektardan çox torpaq sahəsi olsa da "ağzı günə" qalmışdı. Çünki onun həmin torpağı əkib-becərməyə heç bir həvəsi yox idi. Axı onu uşaqlıqdan buna öyrətməmişdilər. O, özünün həmyaşıdları ilə birlikdə, pul qazanmaq həvəsilə Rusiayaya getdi. Arvadı Sənubər və iki uşağı evdə bir ümidlə qaldı ki, Mustafa onlara pul göndərəcəkdi... Və orada işlərini qurub, alver edəcək, sonra da gəlib onları yanına aparacaqdı.
Beləliklə, Mustafanın Rusiyalı günləri başladı. Heç bir sənəti və savadı olmadığına görə Mustafa məcbur olub, bir donuz fermasında işləyəsi oldu. Evlərinə isə zəng vurub deyirdi ki, bizneslə məşğuldu və tezliklə onlara pul göndərəcək və hətta onları da öz yanına aparacaq...
... Mustafanın Rusiyaya getməsindən on beş il ötsə də ondan nə pul gəlirdi, nə də gəlib uşaqlarını öz yanına aparırdı. Əvvəllər spirtli içkiyə meyili olmayan Mustafa artıq bir gün içməyəndə özünü çox pis hiss edirdi. Həm də özündən on beş yaş böyük bir qadınla yaşayırdı. Arvadı Sənubər qonşuların evini yığışdırmaqla, həyətyanı sahədə göy-göyərti əkib satmaqla, həyətdəki sitrus və başqa ağaclarının meyvələrini alverçilərə verməklə və bir də valideynlərinin köməkliyilə iki övladını böyüdürdü... Atalarının onların yanında olması həm uşaqlarına və həm də Sənubərə ağır gəlirdi. Sənubər, bu on beş ildə elə bil ki, otuz il qocalmışdı...
Mustafa hətta uşaqlarının toyu olanda belə həmin toylara gələ bilməmişdi. Ayıq olanda da özünü söyür və yamanlayırdı ki, niyə Allah ona belə bir acı taleyi verib... Amma o, başa düşmür və dərk eləmirdi ki, bu taleyi özü-özünə yazıb. Burada Allahın heç bir günahı yoxdur...
"Qərib quşun Vətəni olmaz",- deyib atalarımız. Axır ki, Mustafanın qeyrəti dilə gəldi və belə qərara gəldi ki, Vətənə qayıtsın. Heç olmasa bundan sonra gedib öz doğma evində, öz ailəsi, övladları və nəvələrilə bir yerdə yaşasın. Eşitmişdi ki, Sənubər iflic olub. Daha işləyə bilmir... Məsələ burasında idi ki, Mustafanın da artıq sağlamlıq durumu yerində deyildi. Hər gün spirtli içki içmək və siqaret çəkmək də onun sağlamlığını əlindən almışdı. Hətta bir dəfə infarkt da olmuşdu. Qara ciyərində serroz da başlamışdı. Şəkəri də vardı. Arvadı Mariyadan icazə alıb, doğma elinə gəlmək istədiyini də ona demişdi. Artıq Mariyaya da Musatafa kimi xəstə, alkaş kişi lazım deyildi və ona görə icazə vermişdi. Və hətta demişdi ki, " daha geri qayıtma. Elə arvadının yanında qal. Çünki sən daha mənə lazım deyilsən"...
... Mustafa da Dəmir yolu vağzalında bu keçmiş həyatını yadına salır və zülüm-zülüm ağlayırdı... Moskva qatarının gəlməsinə də hələ beş saat qalırdı. Moskvaya gedən qatar, bu stansiyadan gecə saat birdə keçəcəkdi. Mustafa da dərdini dağıtmaq üçün yeməkxanadan oturub, içki içirdi ki, bəlkə dərdini dağıda bilsin. O, spirtli içki içəndə çörək yeməyi xoşlamırdı. Ona görə də artıq yüz əlli qram içəndən sonra keyfli olurdu. Bu gün isə iki yüz əlli qram içmişdi. Artıq hiss edirdi ki, sərxoşdu. Yanındakı çamadanı ayarqlarının arasına qoyub, möhkəm saxlamışdı. Burada Mariyadan gizlədib saxladığı bir qədər pul da vardı və nəvələri üçün də bəzi şeylər almışdı....
O, tam sərxoş olmamaq üçün yeməkxanadan çıxdı. Oradakı ayaqyolunda üzünü soyuq su ilə yudu və Vağzalın həyətinə gəldi. Baxmayaraq ki, hələ avqust ayı idi, amma bayırda hava soyuq idi. Qarlı-şaxtalı Sibir, öz sərtliyini göstərirdi...
Mustafa bir müddət də bayırda gəzdi. Uşaqlıq illəri, atalı-analı günləri yadına düşdü. Məktəbdə niyə dərslərini yaxşı oxumadığını yadına saldı. Özünü yamanladı və hətta özünə çox biədəb bir ana söyüşü də söydü. Belə bir neçə mərtəbəli söyüşləri də Mustafa Rusiyada öyrənmişdi...
Qatarın gəlməsinə hələ dörd saat qalırdı. Yaşadığı kənddən Mustafa ona görə gündüz gəlmişdi ki, elə onun yaşadığı kəndlə Dəmir yolu vazğzalının arası iyirmi kilometr yol idi. Əgər gündüz gəlməsəydi, gecə maşın tapıb, bura gələ bilməzdi...
Deməli, məcbur olub, tez gəlmişdi.
O, qırx-əlli dəqiqə bayırda gəzdi. Keçmiş həyatı kino lenti kimi gözləri qarşısında canlandıqca, dəfələrlə doluxsundu, ağladı. Artıq havanın soyuğundan Mustafa spirtli içkidən ayılırdı. Gəzməkdən də yorulmuşdu. Əlindəki böyük çamadan da ağır idi. Ürəyində ağırlıq hiss edirdi. Ona görə vağzalın içərisinə gəldi. Burada adam da az idi. Yəqin qatar gələnə yaxın çoxalacaqdı.... Mustafa gəlib, böyük taxta oturacaqların birində oturdu. Sonra çamadanı başının altına qoyub, uzandı. Fikirləşdi ki, hələ vaxta var. Keçmiş həyatını yadına salıb, acı-acı ağlamaqdansa bir qədər də mürgüləsin. Uzanmağı ilə onu yuxu tutması bir oldu...
Bir də onu gördü ki, Vağzalın yekəpər növbətçisi olan qadın onu oyadır. Rus dilində ona deyir:
-Ay kişi qatar gəlib. Dur qatara min. Qatar burada cəmi on beş dəqiqə dayanır. Tez ol, tez ol qatara min!
Mustafa tez yuxudan oyandı. Başının altında çamadan yox idi. İlk əvvəl başa düşmədi ki, çamadan hanı.
-Burada, mənim başımın altında çamadan vardı. O haradadır,- deyə Vağzal növbətçisi yekəpər qadına baxıb, dedi.
-Mən haradan bilim? Bunu sən bilməlisən.
-Axı mən yatanda onu başımın altına qoymuşdum.
-Sən it iyi verirsən. Bu vəziyyətdə çamadanı başının altında necə saxlaya bilərdin?.. Burada çoxlu oğrular olur. Məgər sən bunu bilmirsən?..
Novbətçi qadın biədət rus söyüşləri söyə-söyə ondan uzaqlaşdı.
Mustafa artıq indi dərk elədi ki, çamadanı oğurlayıblar. Onun bütün sənədləri, şəxsiyyət vəsiqəsi, xarici pasportu da çamadanın içində idi... Qatar isə artıq fit verirdi ki, yola düşməyə hazırlaşır...
Bu vaxt Mustafanı soyuq tər basdı. Ürəyi bulandı. O, artıq başa düşdü ki, onu yenidən infakt vurub. Çünki birinci infakt olanda da onu belə soyuq tər basmışdı və ürəyi bulanmışdı... Artıq onun gözləri qaraldı və böyük taxta oturacağın üztündən yerə yıxıdı...
Qatar yola düşdü. Vağzalın növbətçisi olan qadın da öz işini bitmiş hesab eləyib, otağına keçdi.
Mustafa isə beton, tozlu, soyuq döşəmənin üstündə uzanmışdı. Can verirdi. Ağzından gələn qan isə beton, tozlu, soyuq döşəmənin üstünə tökülürdü... Və, və az bir vaxtda da quruyurdu...
Sumqayıt şəhəri,
20 -22 iyul 2024-cü il