İran və müttəfiqləri İsraildən qisas almağa tələsmirlər
Avqustun 2-də Qətərdə iyulun 31-də səhər tezdən Tehranda öldürülən Fələstinin HƏMAS qruplaşmasının Siyasi Büro rəhbəri İsmayıl Həniyənin dəfn mərasimi keçirilib. İraq, Yəmən və Livandan olan milislərin daxil olduğu İranyönlü Müqavimət Oxusu mərasimdən İsrailə qarşı vahid strategiya hazırlamaq üçün istifadə edib. Öz növbəsində israillilər də öz müttəfiqləri - ilk növbədə ABŞ və Böyük Britaniya ilə gələcək fəaliyyət taktikasını müzakirə edirlər. Amerika mətbuatının yazdığına görə, Vaşinqton İranın mümkün zərbəsini dəf etmək üçün İsrailə əlavə döyüş təyyarələri verməyə hazırdır.
İsmayıl Haniyənin dəfn günü olan cümə günü İstanbul və İslamabad da daxil olmaqla Yaxın Şərqin bir çox şəhərlərində cənazə yürüşləri və kollektiv dualar edilib. Eyni zamanda Türkiyənin dövlət qurumlarında bayraqlar endirilib - ölkə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan avqustun 2-ni matəm günü elan edib.
Doha hadisələrin episentrinə çevrilib. İsmayıl Haniyə ilə vida mərasimi Qətərin ən böyüyü olan İmam Məhəmməd ibn Əbdül-Vəhhab məscidində keçirilib. Tədbirdə əmirliyin demək olar ki, bütün siyasi rəhbərliyi, Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan, İranın vitse-prezidenti Məhəmməd Rza Aref və bir çox digər rəsmilər iştirak ediblər. HƏMAS-ın əsas siyasi rəqibi olan Fələstinin Fəth hərəkatının nümayəndələri də var idi.
Bu arada, radikal qrupun nümayəndə heyətinə digərləri ilə yanaşı, onun iyerarxiyasında ən yüksək vəzifəyə iki əsas namizəd də daxil idi: Siyasi Büro üzvü Xəlil əl-Həyya və hərəkatın keçmiş rəhbəri (1996-2017-ci illər) Xalid Meşal. Sonuncu, dəfn mərasimində çıxış edərək, cümə gününü İsrailə qarşı "ümumdünya qəzəb günü" elan etdi. HƏMAS-ın digər nümayəndələri də dünya müsəlmanlarını “şəhid Haniyyənin qanına görə sionistlərdən intiqam almağa” çağırıblar.
İsrail HƏMAS Siyasi Bürosunun rəhbərinin qətlində əli olduğunu rəsmən təsdiqləməyib.
Belə ki, avqustun 1-də İsrail Müdafiə Qüvvələrinin (IDF) nümayəndəsi Daniel Həcəri xatırladıb ki, “çərşənbə axşamı axşam Livanda hədəflənmiş hava hücumu nəticəsində yaxınlıqda olan Hizbullah şiə qruplaşmasının tanınmış hərbi lideri Fuad Şükr öldürülüb”. “Vurğulamaq istəyirəm: başqa hava hücumları olmayıb. Həmin gecə bütün Yaxın Şərqdə İsrail raketləri və ya pilotsuz təyyarələri yox idi. Deyə biləcəyim tək şey budur”, o əlavə edib. Xatırladaq ki, HƏMAS-ın bəyanatında deyilirdi: İsmayıl Haniyə İsrailin Tehrana endirdiyi hava zərbəsi nəticəsində öldürülüb.
Ancaq çox güman ki, həm cənab Həcəri, həm də baş verənlərə görə İsraili məsuliyyət daşıyanlar həqiqəti deyirdilər. “The New York Times”ın (NYT) mənbələrə istinadən verdiyi məlumata görə, İsmayıl Haniyə İsrail kəşfiyyat xidmətinin Mossad agentlərinin əvvəlcədən HƏMAS-ın iqamətgahının yataq otağına qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirdiyi partlayıcı qurğunun işə salınması nəticəsində həlak olub. .
Bu və ya digər şəkildə İsrail var gücü ilə İrandan və müttəfiqlərindən qisas almağa hazırlaşır.
Eyni zamanda, israillilər vəziyyətdən ABŞ və Böyük Britaniya ilə müttəfiqlik münasibətlərini gücləndirmək üçün istifadə edirlər. Avqustun 1-də ABŞ prezidenti Co Bayden İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu ilə telefon danışığı zamanı bildirib ki, Vaşinqton yəhudi dövlətinə növbəti hərbi yardım göstərməyə hazırdır. Bundan əlavə, NYT-nin məlumatına görə, İranın genişmiqyaslı hücumu ərəfəsində ABŞ İsrailə əlavə qırıcılar göndərməyi planlaşdırır. Cümə günü Moskva vaxtı ilə axşam Pentaqon bildirib ki, müdafiə naziri Lloyd Ostin “ABŞ qoşunlarının regionda təhlükəsizliyini gücləndirmək, İsrailin müdafiəsinə dəstəyi artırmaq və Birləşmiş Ştatların hazır olmasını təmin etmək üçün qüvvələr balansında bir sıra dəyişikliklərə göstəriş verəcək. böhranın inkişafına cavab vermək üçün”.
Bundan əlavə, avqustun 2-də İsrailin müdafiə naziri Yoav Qalant britaniyalı həmkarı Con Hili ilə görüşüb. İsrail Müdafiə Nazirliyinin məlumatına görə, idarə rəisi “İran və onun müvəkkil qüvvələrinə qarşı müdafiə üçün koalisiya yaradılmasının vacibliyini vurğulayıb”. Baş nazir Netanyahunun iyulun 24-də ABŞ Konqresində çıxışı zamanı Vaşinqtonu NATO-nun Yaxın Şərq analoqunu yaratmağa çağırdığı məhz bu tip koalisiyadan danışıb. İsrailli siyasətçi bu struktura İsraillə diplomatik əlaqələri olan region ölkələrinin (BƏƏ, Bəhreyn, Misir, İordaniya, Sudan və Mərakeş) daxil edilməsini təklif edib.
Bu arada, cümə axşamına olan məlumata görə, hər şey İranın özü və onun müttəfiqi Hizbullahın cavabın miqyası və vaxtı barədə tam qərar vermədiyini göstərirdi.
Həm İranda, həm də Livanda bir çox siyasətçilər dərhal qisas tələb etdilər. Eyni zamanda, digərləri İsrail və ABŞ-ın hazırda yüksək döyüş hazırlığı vəziyyətində olduğunu və hücumun gözlənilməz olması üçün bir-iki ay, hətta daha çox gözləmək daha yaxşıdır. Sonuncular arasında Hizbullahın baş katibi Həsən Nəsrullah da var. Avqustun 1-də danışan o, İsrailə “sərt cavab” vəd edib, lakin qeyd edib ki, hərəkət tələsik olmayacaq: hücum israilliləri təəccübləndirməlidir. Eyni zamanda, Hizbullah lideri güclü, lakin "düşünülmüş" cavabı elan edərək, Müqavimət Oxunun Beyrut və Tehrandakı hücumlara böyük bir müharibəyə başlamaq əvəzinə cavab vermək niyyətində olduğuna işarə etdi.
Qrupa yaxın Əl-Əxbar qəzetinin məlumatına görə, hazırda - Fuad Şükrün ləğvindən sonra Hizbullah Livan məsələsini Qəzza və HƏMAS-ın bu günü və gələcəyi məsələsindən ayrıca nəzərdən keçirir. Əvvəllər hərəkat Fələstin anklavında döyüşlər dayanan kimi İsrailə hücumları dayandıracağını vurğulasa da, indi vəziyyət dəyişib: “Hizbullah” hər halda öz hərbi komandirinin öldürülməsinin qisasını almaq niyyətindədir. Nəşrin mənbələri vurğulayır: Hizbullah hər hansı potensial sülh danışıqlarından imtina edir, “hər şey döyüş meydanında həll olunacaq”.
Bu arada, İsmayıl Haniyənin öldürülməsi nə qədər paradoksal səslənsə də, İsrail və HƏMAS arasında sülh danışıqlarına təkan verə bilər. Axios portalının məlumatlı mənbələri belə hesab edir və izah edir: Fələstin qrupunun mərhum lideri, məsələn, hərəkatın hərbi qanadının rəhbəri Yəhya Sinvardan daha sərt mövqe tutub.
Avqustun 1-də İsrailin baş naziri Co Bayden ilə telefon danışığı zamanı gərginliyin azaldılmasının vacibliyini təkrarladı və HƏMAS ilə mümkün qədər tez razılığa gəlməyə çağırışını təkrarladı. “Bizim atəşkəs üçün əsasımız var. İsrail buna uyğun hərəkət etməlidir və indi də hərəkət etməlidir”, - Amerika prezidenti vurğulayıb.
Əl-Əxbarın məlumatına görə, Hizbullah və HƏMAS-ın aparıcı simalarının aradan qaldırılmasından sonra İsrailin Qəzzada “dərhal” atəşkəs sazişi bağlamağa hazır olduğunu bildirmək üçün beynəlxalq vasitəçilərlə - ABŞ, Qətər və Misirlə əlaqə saxladığı iddia edilir. İsraildən və ya beynəlxalq vasitəçilərdən hər hansı bu məlumatın təsdiqi hələ də alınmayıb.
V.SALAH