“Ev alarkən ödəniş edilən evin kvadratı ilə çıxarışda göstərilən ölçüsü eyni deyilsə, ev sahibi məhkəməyə müraciət etməklə MTK-ya qarşı haqlı tələbini irəli sürə bilər, qalan ödənişi ala bilər”. Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında Azərbaycan Vəkillər Kollegiyasının üzvü Tural Həsənli deyib.
Vəkilin sözlərinə görə, mənzil Tikinti Kooperativlərindən müqavilə ilə mənzil alan vətəndaşlar sonradan əmlak çıxarışı alarkən əksər hallarda problemlə üzləşir: “ Çıxarışda mənzilin sahəsi müqavilədə göstərilən rəqəmlə uyğunlaşmır, sahə az hesablanır. Yeni tikilən çoxmənzilli binalarda sahələr artıq göstərilir, yəni vətəndaş aldadılır. Bir sıra tikinti şirkətləri tərəfindən çoxmənzilli binalardakı mənzillərin sahəsi bayır divarların üst səthindən ölçməklə hesablanır. Otaqlar və mənzillər arasındakı ara divarlar da ümumi sahəyə əlavə edilir. Bu hal tikinti şirkətinin “qələbəsi ilə başa çatan” qanunvericiliyin pozulmasıdır. Müqaviləyə yazılan mənzilin sahəsi ilə çıxarışda olan rəqəmlər fərqli olur. Belə ki, mənzilin sahəsi çıxarışda az göstərilir. Belə olduqda vətəndaş mənzili satarkən maddi müəyyən kvadratın pulunu itirmiş olur. Bu hal qanunlardakı boşuqlardan irəli gəlir. Qeyd edilən halların baş verməməsi üçün mütləq nəzarət mexanizmi olmalıdır.
Vətəndaşa dəyən zərər ödənməlidir. Əksər binalar satışı özünə sərf edən formada aparır. Ümumi sahə üzrə çıxarış (kupça) və müqavilədəki fərqi aşkar edən mənzil sahibinin tikinti şirkətinə müraciəti üzrə ödədiyi artıq pulu tələb edilə bilər. Tikinti şirkəti bundan imtina etdikdə, mənzil sahibi pozulmuş hüququnun bərpası ilə bağlı mübahisəni məhkəməyə müraciət etməklə həll edə bilər. Qanunvericiliyin tələblərinə əsasən, çoxmənzilli binalarda mənzillərin sahəsinin hesablanması Azərbaycan Respublikası Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsinin Kollegiyasının 04.12.2012-ci il tarixli 07 saylı qərarı ilə təsdiq edilmiş “Tikinti obyektlərinin sahəsinin və həcminin hesablanması“ qaydalarına uyğun olaraq aparılmalıdır.
Qaydaların 3.2-ci bəndinə əsasən yaşayış binasında otaqların və digər yerləşgələrin sahələri divar və arakəsmələrin tamamlanmış səthləri arasında döşəmə səviyyəsində (plintuslar hesaba alınmadan) ölçülməklə təyin edilir. Yəni, otaqların sahəsi daxili divarın üst səthindən qarşıdakı daxili divarın üst səthinə qədər ölçülməklə hesablanmalı, yan və mənzilin daxilindəki arakəsmə divarların tutduğu sahə nəzərə alınmamalı və ümumi sahəyə əlavə edilməməlidir.
Soba və havalandırma üçün nəzərdə tutulmuş şaquli boşluqların yerləşdiyi sahə otağın və digər yerləşgələrin sahələrinə daxil edilmir.
Qaydaların 3.8-ci bəndinə əsasən balkon və terrasların sahələri, şüşəbənd və lociyalar, eyvanlar (verandalar) hesablanarkən müvafiq olaraq azaltma əmsalları tətbiq edilir. Belə ki, balkon və terrasların sahələri - 0,3; şüşəbənd və lociyalar - 0,5 azalma əmsallarına vurulmaqla mənzilin ümumi sahəsinə daxil edilir. Eyvanlar (verandalar) 1,0 azaltma əmsalına vurulmaqla mənzilin ümumi sahəsinə daxil edilir. Bəzi hallarda vətəndaşlar arasında balkon və eyvanın fərqi ilə bağlı anlaşılmazlıq yaranır.
İstər çox məzilli yaşayış binalarından mənzil, istərsə də fərdi yaşayış evləri alarkən xüsusi məqamlara nəzər yetirilməlidir. Çünki bir çox hallarda qanunu bilməmək əlavə problem yaradar.
Çıxarışla daşınmaz əmlak, fərdi yaşayış evi alarkən vətəndaşlar bir qədər sığortalanmış olur. Yəni həmin mənzillər notariusdan keçir, notarial qaydada alqı-satqı olur. Amma burda yenə də diqqət edilməli bir çox məqamlar var.
Bir şəxs mənzil alarkən ilk növbədə həmin mənzillə baxış keçirməli, mənzilin çıxarışı ilə tanış olmalıdır. Mənzil alan şəxs onu çıxarış adına olan şəxsdən aldığına əmin olmalıdır, çıxarışda olan mənzil sahəsinin reallıqda olub-olmaması müəyyən edilməlidir. Çünki notariusa gedən zaman notarius mənzilin sahəsini ölçmür. Belə olan hallarda bəzən vətəndaşa hansısa böyük sahəni göstərib, satılarkən isə başqa sahə satılır. Mənzil alarkən Dövlət Reyester Xidmətindən arayış alınır. Bu arayış həmin mənzilin girovda olub-olmamasını müəyyən etmək üçündür. Amma vətəndaş hər zaman çıxarışda olan sahənin aldığı sahə ilə uyğun olub-olmamasına diqqət etməlidir.
Fərdi yaşayış evlərinin alqı-satqısında fərdi yaşayış evinin torpaq mülkiyyətinin xüsusi mülkiyyət ya bələdiyyə mülkiyyətində olması aydınlaşdırılmalıdır. Fərdi yaşayış evlərini alarkən mütləq evin əvvəldən qiymətləndirilməsinin aparılması məqsədəmüvafiq olardı. Mənzillər kimi, onlara fərdi yanaşma olmalıdır. Tikintisində istifadə edilən materiallara, evin konstruksiyasına, tikilişinə, sənədlərə diqqət edilməlidir. Torpaq sahəsinin real olmasına, evin göstərilən ərazidə tikilməsinə fikir verilməlidir. Vətəndaşlar da mütləq şəkildə çıxarışı olan fərdi yaşayış evlərini almağa diqqət etsinlər. Torpaq sahəsinin də xüsusi mülkiyyətdə olması nəzərə alınmalıdır”.
Sevilin Abbasova