Yaxşı bir gecə yuxusu sağlamlığınız üçün vacibdir, lakin həddindən artıq yuxu - bu, diabet, ürək xəstəliyi və ölüm riskinin artması da daxil olmaqla bir sıra tibbi problemlərlə əlaqələndirilir. SİA xəbər verir ki, hər gecə nə qədər yuxuya ehtiyacınız olduğunu öyrənmək, həddindən artıq yuxunun mənfi təsirlərindən özünüzü qorumaq üçün sizə istinad nöqtəsi verə bilər.
Lazım olan yuxu miqdarı; Yaşınızdan, fəaliyyət səviyyənizdən, ümumi sağlamlığınızdan və gündəlik vərdişlərinizdən asılı olaraq dəyişir. Məsələn, stresli və ya xəstə olduğunuz bir dövrdə yuxuya ehtiyacınızın artdığını hiss edə bilərsiniz. Ancaq yuxu ehtiyacları zamanla və insandan insana dəyişsə də, mütəxəssislər, ümumiyyətlə, böyüklərə hər gecə yeddi-doqquz saat yatmağı tövsiyə edirlər.
İnsanlar çox yatır?
Bir insanın ehtiyac duyduğu yuxu miqdarı hər bir fərd üçün fərqlidir və bir neçə amildən asılıdır, məsələn:
1. Genetika
Genlərimiz daxili yuxumuzda və sirkadiyalı ritmlərimizdə, iki əsas bioloji yuxu sistemində rol oynayır. Tədqiqatlar müəyyən edib ki, bəzi insanlarda dörd saatlıq yuxu ilə dincəlməyə səbəb olan bir gen mutasiyası var. Bu gen nadirdir və miras qalır. Bununla belə, insanların çoxunun istirahət və gümrah hiss etmək üçün gecə ən azı yeddi-səkkiz saat yuxuya ehtiyacı var.
2. Yaş
Uşaqlar böyüklərdən daha çox yuxuya ehtiyac duyurlar. Yaşlıların yuxuya gənclərdən daha çox ehtiyacı var.
3. Fəaliyyət səviyyəsi
İnsan nə qədər aktivdirsə, bir o qədər yuxuya ehtiyacı var. Yuxu bədənə fiziki gücdən qurtulmaq üçün vaxt verir.
4. Sağlamlıq
Bir insanın sağlamlıq problemləri ilə məşğul olduqda daha çox yuxuya ehtiyacı var. Bu, qrip kimi qısamüddətli xəstəliklər və diabet kimi uzunmüddətli xroniki xəstəliklər üçün doğrudur. Çox yatmağa səbəb ola biləcək bəzi sağlamlıq problemləri bunlardır:
5. Hipersomniya
Hipersomniyadan əziyyət çəkən insanlar üçün həddindən artıq yuxu, əslində, tibbi bir xəstəlikdir. Bu vəziyyət insanların gün ərzində həddindən artıq yuxulu olmasına səbəb olur və yuxusuzluq hissi çox vaxt gündüz yuxusu ilə aradan qalxmır. Hipersomniyadan əziyyət çəkən insanlar da gecələr qeyri-adi uzun müddət yatırlar. Bu xəstəlikdən əziyyət çəkən bir çox insan, demək olar ki, daimi yuxu ehtiyacı nəticəsində narahatlıq, aşağı enerji və yaddaş problemlərinin əlamətlərini yaşayır.
6. Narkolepsiya
Narkolepsiya, beynin yuxu və oyanma dövrlərini idarə edə bilmədiyi nevroloji yuxu pozğunluğudur. Narkolepsi olan insanlarda gündüz həddindən artıq yuxululuq olur. Gün ərzində və maşın sürmək kimi normal fəaliyyətlər zamanı yuxuya gedə bilərlər.
7. Obstruktiv yuxu apnesi
Obstruktiv yuxu apnesi normal yuxu dövrünü pozur, çünki insanlar yuxu zamanı bir anlıq nəfəs almağı dayandırır, bu da yuxuya ehtiyacın artmasına səbəb ola bilər.
Yuxu apnesi və həddindən artıq xoruldamanın müalicəsində istifadə edilən xoruldama protezi xoruldamanın ən təsirli həllidir. Horlama protezi tətbiq olunası ən asan, ən qənaətli və ən təsirli müalicə üsuludur; Şəxsin ağız, diş və çənə quruluşu üçün xüsusi olaraq hazırlanır. Yalnız yuxu zamanı istifadə edilərək xəstənin gündəlik həyatına təsir etməyən protez dişlərin üzərinə qoyularaq alt çənənin irəli və aşağı mövqedə olmasını təmin edir. Bu sayədə yuxu zamanı geriyə yığılan toxumalar toplanaraq tənəffüs yollarının tıxanmasının qarşısını alır və xoruldama və ya yuxu apnesinin tamamilə qarşısını alır. İlk istifadə gecəsindən etibarən 90% - 95% müvəffəqiyyət nisbəti əldə edilir.
8. Gündəlik həyatda dəyişikliklər
Stres və gündəlik həyatda baş verən dəyişikliklər insanın yuxuya ehtiyacını artıra və ya yuxuya getməyi çətinləşdirə bilər. Stres və həyat dəyişiklikləri insanın yuxusuna müsbət və ya mənfi təsir göstərir.
Təbii ki, çox yatan hər kəsdə yuxu pozğunluğu olmur. Həddindən artıq yuxunun digər mümkün səbəbləri arasında spirt və bəzi reseptli dərmanlar kimi müəyyən maddələrin istifadəsi daxildir. Depressiya da daxil olmaqla digər tibbi vəziyyətlər insanların həddindən artıq yuxuya getməsinə səbəb ola bilər.
Həddindən artıq yuxuya görə yarana biləcək sağlamlıq problemləri aşağıdakılardır:
1. Şəkərli diabet
Çox yatmaq qan şəkərini yüksəldə və 2-ci tip diabet riskini artıra bilər. Bununla belə, bu risk diabet və həddindən artıq yuxu arasında hər hansı bir xüsusi əlaqə deyil, oturaq və artıq çəki ilə əlaqəli ola bilər.
2. Piylənmə
Araşdırmalar göstərir ki, çox yatan insanlar daha çox kilolu olurlar. Çünki insan nə qədər çox yatırsa, bir o qədər az hərəkət edir və daha az kalori yandırır.
3. Başağrısı
Başağrısına meyilli insanlar çox yatdıqda daha çox baş ağrıları yaşayırlar. Tədqiqatçılar bunun səbəbinin həddindən artıq yuxunun beyində müəyyən nörotransmitterləri işə salması olduğunu düşünürlər.
4.Kürək, bel ağrısı
Yataqda çox vaxt keçirmək, xüsusilə, bel problemi olan insanlarda ağrıya səbəb ola bilər.
5. Depressiya
Depressiya və yuxu bir-birinə bağlıdır. Depressiya insanın daha uzun yatmasına səbəb ola bilər. Öz növbəsində, uzun müddət yatmaq insanın depressiv vəziyyətini saxlamaqda böyük rol oynayır.
6. Ürək xəstəlikləri
Bir araşdırma, gecə doqquzdan 11 saata qədər yatan qadınların səkkiz saat yatan qadınlara nisbətən koroner ürək xəstəliyinə tutulma ehtimalının 38% daha çox olduğunu göstərdi.
7. Ölüm riski
Çoxsaylı tədqiqatlar, gecə doqquz və ya daha çox saat yatan insanların gecə yeddi-səkkiz saat yatan insanlara nisbətən ölüm nisbətlərinin əhəmiyyətli dərəcədə yüksək olduğunu aşkar etdi. Ancaq bu əlaqənin xüsusi bir səbəbi yoxdur.
8. Konsentrasiya problemləri
“Journal of the American Geriatrics Society” jurnalında dərc edilən araşdırmaya görə, çox yatmaq beyinin daha sürətli qocalmasına və ən sadə gündəlik işləri yerinə yetirməsini çətinləşdirə bilər. Bu, insanın gecə ərzində nə qədər tez-tez oyanması ilə də bağlı ola bilər.
Sevilin Abbasova