Bu gün həyatımızı özü idarə olunan avtomobillər və ya ağıllı məişət avadanlıqları olmadan təsəvvür edə bilmirik. Lakin çox az adam bütün bunların süni intellekt həlli, tarixi bir neçə minilliklər boyu inkişaf etdirilən mürəkkəb, bir-biri ilə əlaqəli texnologiyaların ekosistemi olması haqqında düşünür. Süni intellekt termininin təxminən 30 il əvvəl bir alim metal humanoid dizayn edir və ona ağıl bəxş edir, ardınca isə onun beynini süni intellektə köçürür. Hətta qədim Yunanıstanda ulduzların vəziyyətinin proqnozlaşdırılması üçün mexanizmlər yaradılmışdır.
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.
İki min il sonra isə ərəb ixtiraçısı əl-Cəzari dörd avtomatomatik qayıqdan ibarət musiqi mexanizmini təqdim edir və bir qədər sonra Leonardo da Vinçi insan kimi hərəkət edə bilən robot dizayn edir. Bunun sayəsində müasir dövrdə Hobbes, Leibniz, Pascal, Descartes kimi elm adamları və filosoflar arasında insanın bütün hərəkətlərinin və hətta təfəkkürünün maşınlar tərəfindən təqlid oluna biləcəyi fikri möhkəmlənmişdir.
Lakin süni elektron intellekt ideyasının daha realist olması üçün daha 300 il lazım olur.
Yalnız 1937-ci ilə qədər Alan Turinq Turinq maşını kimi bildiyimizi, hər hansı bir alqoritmi yarada bilən hipotetik bir maşın təsvir edir. A. Turinq hər cür hesablamanın rəqəmsal formada təqdim oluna biləcəyini təklif edir və elm adamları ilk ağıllı maşınların inkişafına keçirlər. Həm aparat, həm də proqram təminatının tam yararsızlığı səbəbindən cəhdləri böyük ölçüdə uğursuz olsa da, müasir süni intellektin tarixini məhz bu andan saymaq olar.
Süni intellektin praktikada geniş tətbiq tapmış sahələrindən biri əsası dahi həmyerlimiz Lütfi Zadə tərəfindən qoyulmuş qeyri-səlis məntiqdir. Azərbaycan alimləri tərəfindən qeyri-səlis məntiq və idarəetmə, süni neyron şəbəkələri, evolyusiya metodları, qərar qəbulunu dəstəkləyən intellektual sistemlər, ekspert sistemləri kimi süni intellekt mövzuları geniş tədqiq olunub və bir sıra praktiki həllər təklif edilib. Son onillikdə verilənlərin intellektual analizi, maşın öyrənməsi sahəsində də fundamental və tətbiqi tədqiqatlar aparılıb, bir sıra diqqətəlayiq nəticələr əldə edilib. Eyni zamanda, hazırda e-hökumətin inkişafı və rəqəmsallaşdırma strategiyası çərçivəsində bir sıra süni intellekt əsaslı tətbiqlərin işlənməsi həyata keçirilir.
Sosial Media Mütəxəssisi Aynurə Azayeva: "Süni intellekt (AI) müasir texnoloji inkişafın öncüsüdür və cəmiyyətin bütün sahələrinə töhfə verir. AI, məlumatların təhlili, nəticələrin proqnozlaşdırılması və qərar qəbulu kimi prosesləri sürətləndirir, səmərəliliyi artırır və səhvləri azaldır. İlk növbədə səhiyyə sektorunda AI xəstəliklərin erkən aşkarlanmasına və müalicə planının müəyyənləşdirilməsinə kömək edə, həcmi çox olan tibbi məlumatlar skan edilə və xəstəliklərin daha erkən aşkarlanmasına şərait yaradır.
AI həmçinin istehsal proseslərini optimallaşdıra, istehsal sürətini və keyfiyyətini artıra və uğursuzluq dərəcəsini azaldır. Sənaye sahələri arasında kənd təsərrüfatı, e-ticarət və maliyyə xidmətləri kimi sahələrdə süni intellekt vasitəsilə dekommunizasiya əldə edilir.
AI, məlumatları daha səmərəli təhlil etmək və nəticələri proqnozlaşdırmaq imkanı verən maşın öyrənmə və məlumat analitikasında da irəliləyiş əldə edib. Nəticədə AI yeni iş yerləri yaradır və iqtisadi böyüməyə kömək edir. Gələcəkdə AI-nin cəmiyyətə verdiyi töhfələr daha da artacaq və texnologiyanın inkişafı ilə daha da artacaqdır. Bununla birlikdə, AI-nin müsbət və mənfi cəhətləri var.
Müsbət tərəfləri
Performansın yaxşılaşdırılması: AI daha sürətli və daha dəqiq məlumat təhlili ilə performansı artırır.
Xəstəliklərin erkən diaqnozu: səhiyyə sektorunda AI xəstəliklərin daha erkən diaqnozuna imkan verir.
İnsan səhvlərinin azaldılması: AI məlumatları düzgün idarə etməklə insan səhvlərini azaldır.
Maşın öyrənmə və məlumat analitikası: AI məlumatları daha səmərəli təhlil etməyə və nəticələri daha dəqiq proqnozlaşdırmağa imkan verir.
Tədris materialları: tədris materialları, imtahan sualları və oxşar məzmun yaratmaq üçün istifadə edilə bilər.
Süni intellektdən istifadə edərək, ChatGPT, Mudjourney və s. mükəmməl işlər hazırlamaq olur.
Mənfi cəhətləri
İşçi qüvvəsinin azaldılması: AI-nin tətbiqi işçi qüvvəsinin azalmasına və işsizliyin artmasına səbəb ola bilər.
Təhlükəsizlik problemləri: AI məlumatlarının təhlükəsizliyi və qorunması ilə bağlı narahatlıqlar var.
Fərdi hüquqların pozulması: AI məlumatlarının toplanması və istifadəsi fərdi hüquqların pozulmasına səbəb ola bilər.
Nəticədə, AI hər gün daha populyarlaşır və səmərəliliyi artıraraq səhvləri azaldır.
ChatGPT, NLP istifadə edərək suallara cavab vermək və mətn yaratmaq kimi tətbiqlərdə istifadə edilə bilən Openaı tərəfindən öyrədilmiş bir dil modelidir.
Düzgün və paralel istifadə etsək, zaman və intellekt baxımından çox irəli düşərik".
Havar Şəfiyeva