Uşaqları musiqi alətlərinə yönəltmək onların psixologiyasına necə təsir edir? - ARAŞDIRMA

29 Noyabr 2022 16:39 (UTC+04:00)

Musiqi özünüifadə bacarıqlarını, yaradıcılığı, zövqü və estetik hissləri təkmilləşdirir, səs və dil inkişafı ilə idraki inkişafa və mücərrəd düşüncəyə töhfə verir. Uşağın musiqi istedadı isə doğulduğu andan başlayır. O, anadan olduğu andan səslərə reaksiya verir. Valideynlərinin addımlarını tanıyır.

Bəzi tədqiqatçılara görə, uşaqların mahnılarını dinləmək, zümzümə etməklə fitri olaraq musiqiyə qarşı həssas olduğunu müşahidə edə bilərik. Bu təbii qabiliyyət uşaqda fitri istedaddır.

3-6 ay arasında körpələr musiqinin qaynağına tərəf çönməyə və ondan aldıqları həzzi göstərməyə başlayırlar. 1 yaşlı uşaq əlləri və səsi ilə aktiv musiqidə iştirak etməyə çalışır. Eyni musiqi parçası təkrarlananda o, eyni hərəkətləri tanıyıb, eyni səsləri çıxarmağı öyrənir.

2 yaşlı uşaq musiqi dinləməyi çox sevir və hərəkətlərini musiqinin ritminə uyğunlaşdırmağa çalışır.
3, 4 və 5 yaşlı uşaqların isə oturaraq musiqi dinləməyə meylli olduqları müşahidə edilir. Bu xüsusiyyət həm də məktəbəqədər yaşlı uşağa dinləmək və susmaq vərdişi verir. Məktəbəqədər dövrdə musiqi fəaliyyəti zənginləşir, çünki uşaqlar musiqini getdikcə daha çox mənimsəyir.

Məktəbəqədər yaşlı uşaqlar üçün musiqi və rəqs özünüifadə vasitəsi olmaqla yanaşı, həm də onların sosial inkişafı üçün mühümdür. Çünki uşaq musiqinin müşayiəti ilə dostları ilə daha rahat ünsiyyət qura bilir.

Musiqi təhsili uşağa nə qazandırır?

SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.

Musiqi, ilk növbədə, məktəbəqədər yaşlı uşağın nitqinin inkişafına uşaq mahnıları vasitəsilə kömək edir. Bundan əlavə, uşağa musiqi fəaliyyəti ilə öz yaradıcılığını üzə çıxarmaq imkanı verir. Musiqi zehni, sosial bacarıq və qabiliyyətlərin inkişafına kömək edir. Musiqi təhsilinin mütaliə qabiliyyətinə də töhfə verdiyi açıq-aydın görünür.

Dünyada aparılan araşdırmalara görə, dərs ilinin əvvəlində və sonunda oxu testinə məruz qalan ibtidai sinif şagirdləri arasında musiqi təhsili alanların təhsil almayanlara nisbətən daha yaxşı nəticələr əldə etmişdir. Musiqi təhsilinin müsbət təsiri oxumaqla yanaşı öyrənmə və yaradıcılıqda da özünü göstərir.

Musiqi:

- Bu, özünü ifadə etmək qabiliyyətini və yaradıcılıq həzzini artırır.
- Estetik hissi yaxşılaşdırır.
- Ritmik inkişafı təmin edir.
- Səs və dil inkişafına töhfə verir.
- Mücərrəd düşüncəyə kömək edir.
- Sosial və qrup bacarıqlarını təmin edir.

Bir sözlə, musiqi təhsili tədqiqat nəticələrinə əsaslanaraq oxumaq, mücərrəd düşünmə qabiliyyəti və yaradıcılıq daxil olmaqla idrak bacarıqlarının inkişafına dəstək verir.

Valideyn uşağın musiqiyə olan marağını necə duya bilər?

Uşağı musiqi ilə tanış etmək üçün, ilk növbədə, müəyyən proqram çərçivəsində hərəkət etmək lazımdır. Məsələn, evdə vaxtaşırı televizor əvəzinə musiqi dinləmək, uşağı müxtəlif konsertlərə aparmaq bura aiddir. Klassik musiqi ilə yuxuya dalmaq uşaqda musiqi marağının inkişafını da təmin edir. Lakin bütün bunları edərkən uşağı kəşf etmək və hansı musiqi növünə daha çox maraq göstərdiyini müəyyən etmək lazımdır.

Ədirnədə bir zamanlar ruhi xəstəliklərin müalicəsində istifadə edilən musiqi, emosional boşalma və rahatlama təmin edərək uşağın gərginliyini azaltmaqla yanaşı, müalicəvi funksiya yerinə yetirirdi.
Bu səbəbdən valideynlər uşağı musiqiyə həvəsləndirməli, digər tərəfdən də onun marağına uyğun istiqamətləndirməyə çalışmalı, maraqlandığı musiqi alətində ifa etməyə sövq etməlidirlər.

İbtidai sinif uşaqlarımızın gündəlik həyatlarında monotonluğu aradan qaldırmaq, fiziki və əqli sağlamlıqlarını qorumaq üçün onları müxtəlif fəaliyyətlərə yönəltmək lazımdır. Uşaqlarımıza olan təzyiqlərin mütəmadi olaraq bədii fəaliyyətlə, o cümlədən musiqi ilə yüngülləşməsi təmin edilməlidir. Musiqi insan həyatında əvəzolunmaz bir hadisədir. Öyrənmə isə fərdin davranışını dəyişdirən bir prosesdir. Musiqi təhsilinin məqsədi uşaqlarımızın sənətin bu mühüm cəhətini yetərincə dərk etmələrini təmin etmək və onların davranışlarında müsbət dəyişikliklər yaratmaqdır.

Uşaqların rəssamlıq dərslərində boyalarla sərbəst şəkildə rəsm çəkmələri təmin edilməli, qafiyələri, xalq mahnılarını, bütün bədəni ilə hərəkət edə bildikləri mahnıları musiqi dərslərində oyunlarla birləşdirilərək oxumağı bacarmalıdırlar.

Uşaqlar hər cür materiallardan əldə etdikləri səsləri istifadə etməli, sınamalı və öyrənməlidirlər. Uşaqların melodik anlayışları böyüklərinkindən fərqlənir və böyüklərin standartları ilə qiymətləndirilməməlidir. Məktəbəqədər uşaq ilk növbədə səslərlə maraqlanır.

Musiqi uşağın həyatının bir hissəsi olmalıdır. Musiqi uşaqlar üçün bir dil olacaqsa, onlar bundan istifadə etməlidirlər.

Musiqinin uşaq inkişafına töhfəsi:

Musiqi təhsilinə kömək edən bir çox prinsipləri qeyd etmək olar. Bu prinsiplər uşağın necə böyüdüyünə, inkişaf etdiyinə və öyrəndiyinə əsaslanır. Bu prinsiplər musiqi tədbirlərinin təşkilində faydalıdır. Öyrənmə fərdin davranışını dəyişdirən bir prosesdir. Bu prosesdə fərd öz məqsədlərinin mənasını və dəyərini dərk edir.

Musiqi həyatımızın vacib rənglərindən biridir. Onsuz həyatı təsəvvür etmək çətindir. Musiqi uşaqlar üçün olduğu qədər böyüklər üçün də vacibdir.

Ayşən Vəli